«Το άπειρον» από την αρχαιότητα έως σήμερα

«Το άπειρον» από την αρχαιότητα έως σήμερα

Από Γιώργος Οικονόμου, 

Σύμφωνα με τον Πυθαγόρα (570-470 π.Χ.), ο Κόσμος (Σύμπαν) είναι άπειρος, όπως άπειροι είναι και οι αριθμοί.

Ο Πυθαγόρειος φιλόσοφος Φιλόλαος (470–385 π.Χ.) έγραψε: «Η φύση, ως Κοσμική έννοια είναι συναρμοσμένη από άπειρα και πεπερασμένα στοιχεία, και ο κόσμος ως σύνολο και οτιδήποτε υπάρχει σε αυτόν».

Το άπειρον είναι μία από τις αρχαιότερες, και από τις περισσότερο χρησιμοποιούμενες έννοιες από την προσωκρατική φιλοσοφία.

Για τον Μιλήσιο φυσικό φιλόσοφο Αναξίμανδρο ( 611- 547 π.Χ.), η έννοια «το άπειρον» δήλωνε την πρώτη Αρχή, την αγέννητη και άφθαρτη ουσία του κόσμου, το υλικό από το οποίο προέρχεται και στο οποίο επιστρέφουν όλα τα πεπερασμένα και αισθητά πράγματα του κόσμου.

Οι Ελεάτες φιλόσοφοι [Ξενοφάνης (570-480 π.Χ.), Παρμενίδης (515-470 π.Χ.), Μέλισσος (470-430 π.Χ.)] αποδέχονταν ότι η συμπαντική ουσία είναι άπειρος.
Την απειρία των Κόσμων δίδασκαν και οι φιλόσοφοι, Δημόκριτος (460-370 π.Χ.) και Επίκουρος (341-270 π.Χ.).

Οι Στωικοί φιλόσοφοι υποστήριζαν ότι, μόνο ο χώρος ήταν άπειρος, ενώ ο κόσμος ήταν πεπερασμένος.

Η έννοια «το άπειρον» υιοθετήθηκε και από τον Πλάτωνα (427-347 π.Χ.)
Ο Αριστοτέλης (384-322 π.Χ.) δεν παραδέχονταν ότι η ενέργεια είναι άπειρη, αλλά μόνο εν δυνάμει, αντίθετα οι νεοπλατωνικοί παραδέχονταν ως μόνο άπειρο τον Θεό, όπως ακριβώς και η χριστιανική διδασκαλία. Γι’ αυτούς ο Κόσμος ήταν χρονικά πεπερασμένος εφόσον δημιουργήθηκε κάποτε από τον άπειρο Θεό.

Ο Σιμπλίκιος μάλιστα, αναζητώντας τα αίτια της θεώρησης του απείρου ως αρχής των όντων, επισημαίνει ότι ο Αναξίμανδρος αφού παρετήρησε τις αλληλομετατροπές που υφίστανται τα τέσσερα στοιχεία (πύρ, αήρ, ύδωρ, γη), θεώρησε αναγκαία την ύπαρξη ενός αναλλοίωτου αρχικού υποκειμένου που δεν σχετίζεται με αυτά (Σιμπλικίου, Εις Φυσικά, 24,13 κ.ε. Αναξ. Α΄ 9).

Επομένως το άπειρον δεν θα πρέπει να θεωρηθεί ως η υλική αρχή του κόσμου, αλλά ως μία αρχή που έχει όλα εκείνα τα γνωρίσματα του ακαθορίστου.

Έτσι διαπιστώνεται υπό του Αναξιμάνδρου ότι το ακαθόριστο εκδηλώνεται, πλην όμως δεν μπορεί να μιλήσει περί αυτής της εκδηλώσεως, εξ’ αιτίας του γεγονότος ότι ως άπειρον, ώστε η ακαθόριστη αρχή δεν περιέχεται εντός του γνωστικού πλαισίου (Ν., Γ., Πολίτου, 2004, σ. 99).

Τα κυριότερα χαρακτηριστικά του Αναξιμάνδρειου απείρου κατά τον Αριστοτέλη Φυσικά, 203 b, 6-14) είναι τα εξής:

1. Δεν διαθέτει αρχή.
2. Επειδή ακριβώς αποτελεί αρχή, είναι αγέννητο και άφθαρτο.
3. Περιέχει τα πάντα και συνάμα κυβερνά τα πάντα.
4. Αποκαλείται θείον, καθώς είναι αθάνατον και ανώλεθρον.

Στην αρχαία ελληνική λέξη: «Το άπειρον» ενυπάρχουν τρεις βασικές έννοιες, οι οποίες σχετίζονταν με τη φιλοσοφία, τα μαθηματικά και τη φυσική. Έννοιες που διατηρήθηκαν και στους επόμενους αιώνες:

1) Ο απέραντος χαρακτήρας του χώρου και του χρόνου (χωροχρόνος). Το άπειρον στα μαθηματικά.
2) Ο μη ορθολογικός, θρησκευτικός ή μυστικιστικός χαρακτήρας του ατέρμονος, και
3) Η αδυναμία ορισμού και περιγραφής του απείρου.

Άπειρο δεν είναι το μεγαλύτερο ή το μικρότερο μέγεθος που μπορεί κανείς να φανταστεί αλλά μια έννοια, που δεν χωράει στη φαντασία. Το να αντιληφθούμε το άπειρο είναι εξαιρετικά δύσκολο. Εξίσου δύσκολο, όμως, είναι και να αποδεχθούμε ότι υπάρχει τέλος στο χώρο και το χρόνο.

Ο χρόνος δεν είναι παρά μια λειτουργία της δικής μας «θολής» αντίληψης 

*Οι πλέον γνωστές έννοιες του απείρου, είναι:

• Το φυσικό άπειρο, που εμφανίζεται μέσα στον δημιουργημένο κόσμο του δυνατού,
• το μαθηματικό άπειρο, που είναι μια νοητή επινόηση και
• το υπερβατικό ή απόλυτο άπειρο, που είναι μια ανεξάρτητη μεταφυσική οντότητα. ο Θεός.*

Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι η αντίληψη της έννοιας του απείρου δεν μπορεί να δοθεί μέσω των ανθρώπινων αισθήσεων. Και αυτό, διότι η σύλληψη της έννοιας του πραγματοποιείται αφαιρετικά μέσω της νόησης.

Ο,τι αντιλαμβάνονται οι αισθήσεις μας, αποτελεί δημιούργημα του μυαλού μας 

Μερικό απόσπασμα από το υπό έκδοση βιβλίο:
«Πυθαγόρας…Μυστική Διδασκαλία & Σύγχρονη Επιστήμη»

Μία αρχαία διαμάχη: Υπάρχει ελεύθερη βούληση;

Φιλοσοφία: Το φάρμακο για τη φλεγμονή του… πνεύματος 

Η αγωγή των αρχαίων Ελλήνων και ο τωρινός «δεμπειρασμός» «Το άπειρον» από την αρχαιότητα έως σήμερα