Κοροναϊός~Που πρέπει να “χρεώνονται” οι θάνατοι ανθρώπων με υποκείμενα νοσήματα

Κοροναϊός~Που πρέπει να “χρεώνονται” οι θάνατοι ανθρώπων με υποκείμενα νοσήματα 

Πεθαίνουν, πράγματι, από τον κορωνοϊό όσοι πεθαίνουν με τον κορωνοϊό;

Γιάνης Δημολιάτης τ. αναπληρωτής καθηγητής Υγιεινής & ιατρικής Εκπαίδευσης Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Τα μέχρι και 8 Απριλίου δεδομένα της Υπηρεσίας Υγείας της Νέας Υόρκης (NYC Health) υποδεικνύουν ότι οι νοσηλευόμενοι από COVID-19 υποκύπτουν πρόωρα στο υποκείμενο νόσημά τους με αφορμή τον νέο ιό, παρά στον ιό τον ίδιο.

Η πιθανότητα να πεθάνουν ήταν 36 φορές μεγαλύτερη αν είχαν κάποιο (ή κάποια) από τα νοσήματα {διαβήτης, καρκίνος, ανοσοανεπάρκεια, υπέρταση, άσθμα, πάθηση πνευμόνων, καρδιάς, νεφρών, γαστρεντερικού, ήπατος} παρά αν δεν είχαν κανένα από αυτά.

Η πιθανότητα θα είναι μεγαλύτερη αν μερικοί που πέθαναν χωρίς κάποιο από τα νοσήματα αυτά είχαν κάποιο άλλο

• χρόνιο νόσημα (εγκεφαλικό, αναιμία, κτλ) ή
• οξύ (γρίπη ή πνευμονιόκοκο σε ανεμβολίαστα άτομα) ή
• κατάσταση (κάπνισμα ή παχυσαρκία).

1. ΟΙ ΕΥΑΛΩΤΕΣ ΟΜΑΔΕΣ

Πολλά πάθαμε (και μάθαμε;) από αυτή την Πανδημία. Ανάμεσά τους ο όρος “υποκείμενα νοσήματα” (underlyingdiseases) ή “υποκείμενες καταστάσεις” (underlying conditions).[1]

Στην επισκόπηση “Υπόβαθρο τού νοσήματος COVID-19” του “Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων”,[2] η λέξη underlying υπάρχει μόνον μία φορά στο κεφάλαιο “Ευάλωτες ομάδες” (Vulnerable groups):[3]

«Τα στοιχεία από την Ιταλία επιβεβαιώνουν ότι οι ομάδες του πληθυσμού που είχαν ήδη εντοπιστεί ότι διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης βαριάς μορφής της νόσου και θανάτου από COVID-19 είναι οι ηλικιωμένοι άνω των 70 ετών καθώς και άτομα με υποκείμενες καταστάσεις όπως υπέρταση, διαβήτης, καρδιαγγειακά νοσήματα, χρόνια αναπνευστικά νοσήματα, και καρκίνος.

Οι άνδρες σ’ αυτές τις ομάδες του πληθυσμού φαίνεται να διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο από τις γυναίκες. H χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), τα καρδιαγγειακά νοσήματα, και η υπέρταση έχουν αναγνωριστεί ως ισχυροί προβλεπτικοί παράγοντες εισαγωγής σε μονάδα εντατικής θεραπείας (ΜΕΘ).»

Ακολουθούν δεδομένα που «θα μπορούσαν να εξηγήσουν την ευπάθεια των ηλικιωμένων, των καπνιστών, και των υπερτασικών. Και υπογραμμίζουν τη σημασία να θεωρούνται οι καπνιστές ως δυνητικά ευάλωτη ομάδα για ανάπτυξη COVID-19.»

Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας:

«Ποιος βρίσκεται σε μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξει βαριά μορφή της νόσου;

Ενώ συνεχίζομε να μαθαίνομε πώς το COVID-19 επηρεάζει τους ανθρώπους, οι πιο ηλικιωμένοι και οι άνθρωποι με προϋπάρχοντα προβλήματα υγείας (όπως υψηλή πίεση αίματος, καρδιακά νοσήματα, πνευμονικά νοσήματα, καρκίνος, διαβήτης) φαίνεται να αναπτύσσουν σοβαρότερη νόσο πιο συχνά από τους άλλους.»[4] 

To ‘όπως’ δεν περιορίζει μόνο στα αναφερόμενα προϋπάρχοντα προβλήματα αλλά τα περιλαμβάνει.

Η Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ απαριθμεί

«αρκετές υποκείμενες παθήσεις που μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο σοβαρού COVID-19 για άτομα οποιασδήποτε ηλικίας:

• Διαταραχές αίματος, όπως δρεπανοκυτταρική αναιμία ή αντιπηκτικά φάρμακα.
• Χρονία νεφρική νόσος.
• Χρονία ηπατική νόσος, συμπεριλαμβανομένης της κίρρωσης και της χρόνιας ηπατίτιδας.
• Οποιαδήποτε κατάσταση ή θεραπεία αποδυναμώνει την ανοσολογική απόκριση (καρκίνος, θεραπεία καρκίνου, μεταμόσχευση οργάνων ή μυελού οστών, ανοσοκατασταλτικά φάρμακα, HIV, AIDS).
• Τρέχουσα ή πρόσφατη (τις τελευταίες δύο εβδομάδες) εγκυμοσύνη.
• Διαβήτης.
• Κληρονομικές μεταβολικές διαταραχές και μιτοχονδριακές διαταραχές.
• Καρδιακές παθήσεις, συμπεριλαμβανομένων στεφανιαίας νόσου, εκγενετής καρδιακών παθήσεων, καρδιακής ανεπάρκειας.
• Ασθένειες πνευμόνων, συμπεριλαμβανομένων άσθματος και χρόνιας αναπνευστικής ανεπάρκειας (χρόνια βρογχίτιδα, εμφύσημα).
• Νευρολογικές και νευροαναπτυξιακές παθήσεις όπως εγκεφαλική παράλυση, επιληψία, εγκεφαλικό επεισόδιο, διανοητική ανικανότητα, μέτρια έως σοβαρή αναπτυξιακή καθυστέρηση, μυϊκή δυστροφία, ή βλάβη του νωτιαίου μυελού.»[5] 

  Κοροναϊός: Περίπου 50% των σοβαρά ασθενών έχουν νευρολογικά προβλήματα 

2. ΠΟΣΟ ΕΥΑΛΩΤΕΣ;

Πόσο μεγαλύτερο κίνδυνο διατρέχουν οι ευάλωτοι; Μπορούμε να τον υπολογίσομε. Η Υπηρεσία Υγείας της Νέας Υόρκης[6], από 22-3-2020, παρέχει πρωί και απόγευμα την εξέλιξη των θανάτων κατά υποκείμενο νόσημα, φύλο, ηλικία, και δημοτικό διαμέρισμα. Η τελευταία ενημέρωση στον πίνακα (πρόσβαση 9-4-2020 20:42).

* Μαύρα όρθια ψηφία: αντιγραφή από την έκθεση. Πλάγια χρωματιστά: δική μας επεξεργασία.

** Underlying illnesses include Diabetes, Lung Disease, Cancer, Immunodeficiency, Heart Disease, Hypertension, Asthma, Kidney Disease, and GI/Liver Disease = Στις υποκείμενες ασθένειες περιλαμβάνονται: Διαβήτης, Καρκίνος, Ανοσοανεπάρκεια, Υπέρταση, Άσθμα, και Νοσήματα Πνευμόνων, Καρδιάς, Νεφρών, Γαστρεντερικού, και Ήπατος

# Ν/Ο = Ναι / Όχι = πηλίκο στήλης Ναι προς στήλη Όχι. Στις δύο τελευταίες στήλες όλα τα εκκρεμή (Ε) δεδομένα θεωρούνται ως Ναι και προστίθενται στα Ναι, (Ν+Ε)/Ο, στη στήλη ΝΕ/Ο· ως Όχι και προστίθενται στα Όχι, Ν/(Ο+Ε) στη στήλη Ν/ΟΕ.

& 0-17 = από τη στιγμή της γέννησης μέχρι και μία μέρα πριν τα 18α γενέθλια = τα 18 πρώτα χρόνια = από τη γέννηση μέχρι και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. 18-44 = από τα 18α γενέθλια μέχρι και μία μέρα πριν τα 45α γενέθλια = επαγγελματική εκπαίδευση και πρώτη επαγγελματική ζωή· κοκ.

2.1 Η γενική εικόνα

Στην πρώτη γραμμή του πίνακα φαίνεται ότι, από τους 4260 συνολικά θανάτους μέχρι τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή, 69% συνέβησαν σε άτομα με κάποιο ή κάποια από αυτά τα υποκείμενα νοσήματα, 2% σε άτομα χωρίς κάποιο από αυτά, και σε 29% εκκρεμεί να διαλευκανθεί.

Αυτοί που είχαν κάποιο ή κάποια από τα υποκείμενα αυτά νοσήματα ήταν 36 φορές περισσότεροι από αυτούς που δεν είχαν (στήλη Ν/Ο).

Αν δεχτούμε ότι όλοι που εκκρεμεί η διαλεύκανσή τους είχαν υποκείμενο νόσημα, τότε αυτοί θα ήταν 52 φορές περισσότεροι από όσους δεν είχαν (στήλη ΝΕ/Ο). Αντίθετα, αν όλοι δεν είχαν υποκείμενο νόσημα, τότε αυτοί που θα είχαν θα ήταν 2 φορές περισσότεροι. Και τα δύο σενάρια είναι εξίσου ακραία και απίθανα. Απλά δείχνουν ότι είναι αδύνατον να είναι παραπάνω από 52 ή παρακάτω από 2 φορές.

Όταν όλοι οι θάνατοι που εκκρεμούν διαλευκανθούν, δεν έχομε λόγο να υποθέσομε ότι δεν θα κατανεμηθούν με την ίδια αναλογία με όσους έχουν ήδη διαλευκανθεί (2950:81)· δηλαδή το 36 δεν αναμένεται να αλλάξει πολύ.

Για να έχομε ένα μέτρο σύγκρισης, η Επιδημιολογία σήμερα αναζητεί παράγοντες 1,2, 1,5 φορές παραπάνω από έναν βασικό κίνδυνο, οπότε ακόμα κι ένας κίνδυνος 2 φορές είναι μεγάλος.

Ακόμα κι αν ισχύσει το εντελώς απίθανο, αν όχι αδύνατο, σενάριο της τελευταίας στήλης, και πάλι, αν όσοι δεν έχουν υποκείμενο νόσημα κινδυνεύουν μία φορά, όσοι έχουν κινδυνεύουν διπλάσια.

Αν αυτό είναι ‘μεγάλο’, αναλογίζεται κανείς πόσο μεγάλο είναι το 36.

Με τον ίδιο τρόπο διαβάζονται όλες οι γραμμές του Πίνακα, για όποιον θέλει να επικεντρωθεί σε κατά ηλικία ή φύλο ή τόπο λεπτομέρειες.

2.2 Πεθαίνεις από τον κορωνοϊό ή από το υποκείμενο νόσημα;

Με βάση τους θανάτους για τους οποίους δεν εκκρεμεί συνύπαρξη υποκείμενου νοσήματος (2950+81), η πιθανότητα να πεθάνεις αν έχεις υποκείμενο νόσημα είναι 36 φορές μεγαλύτερη από την πιθανότητα να πεθάνεις αν δεν έχεις· 97% των θανόντων είχαν ένα από τα υποκείμενα νοσήματα της σχετικής υποσημείωσης του πίνακα, και 3% όχι (δεν αποκλείεται όμως να είχαν κάποιο άλλο νόσημα ή παράγοντα, όπως θα εξηγηθεί πιο κάτω στις παραγράφους 2.4 και 2.5).

Οπότε το ερώτημα είναι: Από τι πεθαίνει τελικά ένας ασθενής με κορωνοϊό;

Επειδή το υποκείμενο νόσημα προϋπήρχε, είμαστε υποχρεωμένοι να συμπεράνομε ότι σε έναν ήδη ευάλωτο οργανισμό ήρθε ένας (νέος) ιός και τού έδωσε τη χαριστική βολή. Ό,τι δηλαδή κάνει και ένας παλιός ιός (πχ γρίπης) ή μικρόβιο (πχ, πνευμονιόκοκος). Είμαστε δηλαδή υποχρεωμένοι να συμπεράνομε ότι το Covit-19 αποτελεί “τελική αιτία θανάτου” και το υποκείμενο νόσημα “υποκείμενη αιτία θανάτου”.

2.3 Πώς πρέπει να συμπληρωθεί το Ιατρικό Πιστοποιητικό Θανάτου;

Στο Ιατρικό Πιστοποιητικό Θανάτου (ΙΠΘ) καταχωρούνται τόσο η “τελική αιτία” όσο και η “υποκείμενη αιτία”, η βασική, η αρχική (αν υπάρχει), καθώς και οι μεταξύ τους ενδιάμεσες αιτίες (αν υπάρχουν). Καταχωρούνται δηλαδή όλοι οι κρίκοι της αιτιολογικής αλυσίδας που οδήγησε στο θάνατο.

Αν καταχωρηθεί μόνο η τελική αιτία, ενώ υπάρχουν υποκείμενη ή υποκείμενές της, οι εθνικές και διεθνείς στατιστικές αιτιών θανάτου καταλήγουν λαθεμένες και αποπροσανατολιστικές.

Η μη ορθή αποτύπωση της πραγματικότητας στο ΙΠΘ έχει πολύ σοβαρές παρενέργειες.

Κατά κανόνα, τις αγνοούμε. Αν ο γιατρός δεν καταχωρήσει σωστά τη θανατηφόρα αιτιολογική αλυσίδα, τότε η διεθνής επιστημονική κοινότητα (και επομένως ο παγκόσμιος πληθυσμός) θα είναι του χρόνου αποπροσανατολισμένοι για το τι συνέβη εφέτος και για το τι να πράξουν τότε.

2.4 Υποκείμενα νοσήματα ή υποκείμενες καταστάσεις;

Στην υποσημείωση του πίνακα αναφέρονται οι “underlying conditions”, υποκείμενες καταστάσεις. Όμως όλα όσα αναφέρονται είναι νοσήματα (diseases), όχι καταστάσεις, που, εκτός από τα νοσήματα, θα περιλάμβαναν και αιτίες νοσηρότητας όπως το κάπνισμα, η παχυσαρκία, η εμβολιαστική κάλυψη κτλ.

2.5 Τα μόνα που υπήρξαν ή τα μόνα που ελέγχθηκαν;

Και, κυρίως, δεν είναι σαφές αν τα υποκείμενα νοσήματα της υποσημείωσης του πίνακα ήταν τα μόνα που προϋπήρξαν ενώ ελέγχθηκαν όλα τα τυχόν προϋπάρχοντα ή αν αυτά ήταν τα μόνα που έλεγξαν αν προϋπήρχαν.

Ότι η υποσημείωση είναι αμετάβλητη σε όλες τις δίς ημερησίως δέκα εκθέσεις από 22-3-2020 5:30 μμ είναι ένδειξη ότι αυτά είναι τα μόνα που ελέγχθηκαν. (Οι θάνατοι τότε ήταν 99: δεν θα είχε προστεθεί έστω ένα άλλο χρόνιο νόσημα [βλ. Εισαγωγή] στους επιπλέον 4161 θανάτους από τότε;)

Αν είναι έτσι, κάποιοι από τους 81 θανάτους χωρίς υποκείμενα νοσήματα του πίνακα θα μπορούσε να οφείλονται σε:

(1) Άλλα προϋπάρχοντα χρόνια νοσήματα·

(2) Συνυπάρχοντα οξέα λοιμώδη νοσήματα, πχ συνήθης γρίπη ή/και πνευμονιόκοκος, όπου κρίσιμη επιπλέον πληροφορία είναι αν οι θανόντες είχαν ή όχι εμβολιαστεί κατά της γρίπης και του πνευμονιόκοκου, για τα οποία υπάρχει ήδη διαθέσιμο εμβόλιο (και στην περίπτωση που όχι, γιατί δεν είχαν εμβολιαστεί; μήπως εξαιτίας του αντι-εμβολιαστικού κινήματος;)· και

(3) Εάν οι θανόντες ήταν καπνιστές, αφού το κάπνισμα αποτελεί ανεξάρτητο παράγοντα εισαγωγής σε ΜΕΘ [βλ. Εισαγωγή], όπου πολλοί καταλήγουν.

Είναι φανερό ότι πρέπει να ελέγχονται όχι μόνον τα υποκείμενα νοσήματα της σχετικής υποσημείωσης του πίνακα, αλλά τουλάχιστον και:

(1) Κάθε προϋπάρχον χρόνιο νόσημα,

(2) Κάθε συνυπάρχον οξύ νόσημα (ιδίως λοιμώδες),

(2) Ο εμβολιασμός κατά της γρίπης και του πνευμονιόκοκου, και

(4) Κάπνισμα και παχυσαρκία (ιδίως η εκσεσημασμένη): ο αριθμός των θανόντων χωρίς υποκείμενο νόσημα, θα μπορούσε να υποκρύπτει κάπνισμα ή παχυσαρκία που στις ηλικίες 45-64 αλλά και 18-44 δεν έφτασε ακόμα σε ορατές πνευμονοπάθειες ή/και καρδιοπάθειες ή διαβήτη.

2.6 Πεθαίνουν όλες οι ηλικίες το ίδιο;

Υπήρξαν μόνον 3 θάνατοι στα 18 πρώτα χρόνια της ζωής, καί οι 3 σε άτομα με υποκείμενο νόσημα (ή νοσήματα). Σχεδόν οι μισοί θάνατοι, 46%, συνέβησαν στα τελευταία χρόνια της ζωής (75 ετών και άνω), και λίγο παραπάνω από τους μισούς, 54%, στα ενδιάμεσα 57 χρόνια (18-74).

Πρέπει οπωσδήποτε να ληφθούν υπόψη δύο παράγοντες:

(1) Τα ηλικιακά διαστήματα που χρησιμοποιεί η Υπηρεσία Υγείας της Νέας Υόρκης είναι, άγνωστο γιατί, ανισόχρονα (18 χρόνια, 27, 20, 10, 15+), οπότε παράγουν πλασματικές εντυπώσεις, όπως η περίπου ισότητα αριθμού θανάτων στις ηλικίες 45-64 και 65-75, που οφείλεται απλά στο ότι το πρώτο διάστημα είναι διπλάσιο του δεύτερου.

(2) Αυτοί οι απόλυτοι αριθμοί θανάτων κάθε ηλικιακής ομάδας από τι μέγεθος πληθυσμού προέρχονται; Αγνοούμε.

Είναι αναμενόμενο μεγαλύτεροι πληθυσμοί να δίνουν περισσότερους θανάτους. Εξαίρεση η τελευταία ηλικιακή ομάδα (75+), από την οποία (είναι φυσικό να) αναμένονται σχετικά περισσότεροι θάνατοι, οπότε αν σταθμιστούν με τον πληθυσμό της μπορεί να είναι περισσότεροι και από τους ήδη μισούς.

Τα πρώτα 45 χρόνια της ζωής (0-44) συνέβη μόνο το 5% των θανάτων, τα επόμενα 30 χρόνια (45-74) το 49%, τα τελευταία 15 χρόνια, 46%. Οι πραγματικές διαφορές μεταξύ των τριών αυτών ομάδων, θα είναι (πολύ;) μεγαλύτερες αν ζυγιστούν με τον πληθυσμό τους.

Παίρνοντας υπόψη και τους δύο αυτούς παράγοντες, μπορούμε να πούμε ότι ο θάνατος με Covid-19 είναι “προνόμιο” των (πολύ) μεγάλων ηλικιών. Κατά μεγάλο μέρος επειδή στις ηλικίες αυτές προϋπάρχουν χρόνια νοσήματα και παράγοντες (κάπνισμα, παχυσαρκία) ή/και συνυπάρχουν οξέα λοιμώδη (σε πιθανώς ανεμβολίαστα άτομα), όπως συζητήθηκε προηγούμενα.

2.7 Πεθαίνουν τα δύο φύλα το ίδιο;

Φαίνεται πως οι άντρες διατρέχουν 1,7 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο από τις γυναίκες. Το εύρημα παραμένει σταθερά μεταξύ 1,6 και 1,7 σε όλες τις δίς ημερησίως εκθέσεις από 22-3-2020. Ίσως κοινωνικές (κυκλοφορούν περισσότερο και επομένως μολύνονται ευκολότερα; καπνίζουν περισσότερο και επομένως νοσούν βαρύτερα; κτλ) ή/και γονιδιακές παράμετροι εξηγούν τη διαφορά.

2.8 Οι κάτοικοι διαφορετικών δημοτικών διαμερισμάτων πεθαίνουν το ίδιο;

Δεν φαίνεται λογικό να υπάρχει κατά ηλικία διαφορά μεταξύ των δημοτικών διαμερισμάτων της Νέας Υόρκης. Ούτε κατά φύλο. Το μέγεθος, όμως, του πληθυσμού τους σίγουρα παίζει ρόλο. Επιβάλλεται οι παρατηρούμενες διαφορές απόλυτου αριθμού θανάτων να σταθμιστούν με τον πληθυσμό των διαμερισμάτων. Και μόνο εάν εξακολουθούν να διαφέρουν έχει νόημα να γίνονται συγκρίσεις και αναζήτηση τοπικών ιδιαιτεροτήτων διασποράς του ιού.

3. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

– Συνέβησαν μόνον 3 θάνατοι μέχρι 18 ετών, καί οι 3 σε άτομα με υποκείμενο νόσημα.

– Περίπου οι μισοί συνέβησαν σε άτομα 18-74 ετών, και οι υπόλοιποι μισοί σε άτομα 75 ετών και άνω.

– Οι θάνατοι ανδρών ήταν 1,7 φορές συχνότεροι από τους θανάτους γυναικών.

– Στη συντριπτική πλειονότητα (97%) όσων είχε διαλευκανθεί αν είχαν υποκείμενο νόσημα προϋπήρχε ένα τουλάχιστον από {Διαβήτης, Καρκίνος, Ανοσοανεπάρκεια, Υπέρταση, Άσθμα, και παθήσεις Πνευμόνων, Καρδιάς, Νεφρών, Γαστρεντερικού, Ήπατος}.

– Μόνο 3% δεν είχαν κάποιο από αυτά, ενώ δεν αποκλείεται να είχαν κάποιο άλλο χρόνιο νόσημα (εγκεφαλικό κτλ) ή κατάσταση (κάπνισμα, παχυσαρκία κτλ) ή να συνυπήρξε κάποιο οξύ λοιμώδες νόσημα (γρίπη, πνευμονιόκοκος κτλ, ιδίως σε ανεμβολίαστα άτομα).

– Οι πάσχοντες από COVID-19, αν είχαν ένα από τα παραπάνω υποκείμενα νοσήματα, είχαν 36 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να πεθάνουν από την πιθανότητα να πεθάνουν αν δεν είχαν κάποιο από αυτά. Η πιθανότητα θα είναι μεγαλύτερη αν κάποιοι που πέθαναν χωρίς κάποιο από τα νοσήματα αυτά είχαν κάποιο άλλο υποκείμενο νόσημα ή κατάσταση.

Τα δεδομένα της έκθεσης της Υπηρεσίας Υγείας της Νέας Υόρκης οδηγούν στο συμπέρασμα πως οι νοσούντες από COVID-19 πεθαίνουν από το υποκείμενο νόσημά τους παρά από το COVID-19, και αυτό πρέπει να αποτυπώνεται με σαφήνεια στο Ιατρικό Πιστοποιητικό Θανάτου και κατ’ επέκταση στις εθνικές και διεθνείς στατιστικές θανάτων.

Το COVID-19 απλά επιτάχυνε την έλευση του θανάτου κατά χρονικό διάστημα (years of life lost) που μπορεί να υπολογιστεί με τη μεθοδολογία που αναπτύχθηκε από τη μελέτη Παγκόσμιο Φορτίο Νοσηρότητας (Global Burden ofDisease, http://www.healthdata.org/gbd/about).

Οι οργανισμοί που καταχωρούν δεδομένα της Πανδημίας (με πρώτη την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας) οφείλουν να δημοσιεύουν (ελεύθερα διαθέσιμα στην επιστημονική κοινότητα) για κάθε θάνατο και για κάθε περιστατικό (κρούσμα), πέρα από τα δημογραφικά στοιχεία (ηλικία, φύλο, εκπαίδευση, επάγγελμα, τόπος, κτλ), τουλάχιστον και:

(1) κάθε προϋπάρχον χρόνιο νόσημα,

(2) κάθε συνυπάρχον οξύ νόσημα (ιδίως λοιμώδες),

(3) εμβολιασμό κατά της γρίπης και του πνευμονιόκοκου, και

(4) κάπνισμα και παχυσαρκία.

Γιάνης Δημολιάτης τ. αναπληρωτής καθηγητής Υγιεινής & ιατρικής Εκπαίδευσης Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Πηγή άρθρου: www.efsyn.gr
Κοροναϊός~Που πρέπει να “χρεώνονται” οι θάνατοι ανθρώπων με υποκείμενα

Μπορείτε να δείτε ακόμη: Κ.Γουργουλιάνης-καθηγητής πνευμονολογίας: Στον κοροναϊό «χρεώνονται» θάνατοι και άλλων παθήσεων 

O Καναδάς καταγγέλλει την παραπληροφόρηση για την πανδημία 

Ο κοροναϊός σε ρόλο καταλύτη: Τι… έφερε για να μείνει 

Κοροναϊός-Ιταλία: Πότε άρχισε πραγματικά η επιδημία στη χώρα; 

Κοροναϊός~Συνεργασία Google-Apple: Ειδοποίηση στο κινητό για επαφή με κρούσμα

Κοροναϊός: Διαφορετικές απόψεις από έγκριτους ειδικούς επιστήμονες 

Σταματήστε να ωραιοποιείτε την καραντίνα-Δημιουργείται μια σοβαρή κρίση Ψυχικής Υγείας η οποία δύναται να επιδεινωθεί 

COVID-19 και Βιταμίνη D: Μήπως παραβλέπουμε κάτι πολύ σημαντικό και απλό;

Κλεάνθης Γρίβας: Κοροναϊός – 5 μικρές σημειώσεις 

[1] Εκτός αν ορίζεται αλλιώς, η απόδοση των όρων από: Δημολιάτης Ι και συνεργάτες. 2015. Λεξικό όρων υγιεινής και επιδημιολογίας. Αθήνα: Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών. http://hdl.handle.net/11419/2667. Πρόσβαση 6-4-2020.

[2] European Centre for Disease Prevention and Control (ECDPC); An agency of the European Union. Disease background of COVID-19. https://www.ecdc.europa.eu/en/2019-ncov-background-disease. Page last updated 25 Mar 2020. Πρόσβαση 6-4-2020.

[3] Στο Λεξικό όρων (υσμ 1): ‘τρωτή ομάδα’ (ενικός), ‘τρωτές ομάδες’ (πληθυντικός). Στο Google Translate (5 Απρ 2020): vulnerable groups = ευπαθείς ομάδες, αλλά vulnerable group = ευάλωτη ομάδα (φαίνεται η πιο πετυχημένη απόδοση).

[4] Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ). Ερωτήσεις και απαντήσεις για τον κορωνοϊό (COVIT-19). https://www.who.int/news-room/q-a-detail/q-a-coronaviruses. Τελευταία ενημέρωση 9-3-2020. Πρόσβαση 6-4-2020 19:47.

[5] Harvard Medical School. If you are at higher risk. https://www.health.harvard.edu/diseases-and-conditions/if-you-are-at-higher-risk. March 2020. Πρόσβαση 6-4-2020 20:49.

[6] New York City Health (NYC Health). Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) Daily Data Summary as of April 3, 2020 at 4:30 PM. https://www1.nyc.gov/assets/doh/downloads/pdf/imm/covid-19-daily-data-summary-deaths.pdf. Ανάκτηση 6-4-2020.
Κοροναϊός~Που πρέπει να “χρεώνονται” οι θάνατοι ανθρώπων με υποκείμενα νοσήματα