«Homo Pandemicus»~Πώς επηρεάζει τον εγκέφαλό μας η μακροχρόνια απομόνωση;
Διονυσία Βορίδη
Επηρεάζει η κοινωνική αποστασιοποίηση τις κοινωνικές μας δεξιότητες; Ένα ερώτημα που δεν μπορεί να απαντηθεί εύκολα.
Οι άνθρωποι είμαστε βαθιά κοινωνικά όντα, κάτι που είναι προφανές από τον τρόπο που ζούμε. O «Homo Pandemicus», όμως, εξαναγκάστηκε να απαρνηθεί την κοινωνικότητά του, να περιορίσει στο ελάχιστο τις κοινωνικές συναναστροφές και να απομονωθεί σπίτι.
Πώς επηρεάζει τον εγκέφαλό μας η μακροχρόνια απομόνωση; Αραγε θα θυμόμαστε πώς να είμαστε κοινωνικά όντα, όταν τελειώσει η υγειονομική κρίση και επιστρέψει η κανονικότητα;
Το μυστικό της κοινωνικής φύσης μας βρίσκεται βαθιά στον εγκέφαλό μας.
Επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει ότι το μέγεθος του εγκεφάλου των πρωτευόντων είναι ανάλογο με το μέγεθος των κοινοτήτων που αυτά δημιουργούν. Όσο μεγαλύτερος ο εγκέφαλος, τόσο πιο πολυπληθής η κοινωνική ομάδα. Οι άνθρωποι δημιουργούν τις μεγαλύτερες ομάδες από οποιοδήποτε άλλο πρωτεύον, με περίπου 150 μέλη.
Σύμφωνα με μία ερμηνεία, η κοινωνικοποίηση αποτελεί «διανοητική εξάσκηση».
Για να αλληλεπιδράσει ένας άνθρωπος με έναν άλλον επιτυχώς, οφείλει να διατηρήσει ένα τεράστιο πλήθος πληροφοριών, όπως ο τόπος κατοικίας και η εργασία, αλλά και η κοινωνική θέση, οι φίλοι, οι αντίπαλοι, πιθανές παρελθοντικές απερισκεψίες και τι ακριβώς τον κινητοποιεί.
Στην πραγματικότητα, ο αριθμός των κοινωνικών επαφών μας περιορίζεται από την ικανότητα επεξεργασίας δεδομένων που διαθέτουμε. Εξελικτικά, στο πέρασμα εκατομμυρίων ετών, τα είδη με τις περισσότερες κοινωνικές επαφές ανέπτυξαν ογκωδέστερο εγκέφαλο.
Πρόσφατη γερμανική έρευνα έδειξε ότι ο εγκέφαλος εννέα εξερευνητών της Ανταρκτικής, που παρέμειναν επί 14 μήνες σε ερευνητικό σταθμό, ήταν μικρότερος στο τέλος της μελέτης συγκριτικά με την αρχή.
Επίσης είχαν χειρότερα αποτελέσματα σε τεστ νοημοσύνης.
Οι επιστήμονες απέδωσαν τη δυσμενή διανοητική κατάστασή τους στην κοινωνική απομόνωση, στη μονοτονία της ζωής τους και στον εγκλεισμό τους σε ένα, στην πραγματικότητα, σιδερένιο κουτί.
Κατά πόσον η κοινωνική αποστασιοποίηση που επιβάλλεται τους τελευταίους μήνες επηρεάζει τις κοινωνικές μας δεξιότητες, είναι ένα ερώτημα που δεν μπορεί να απαντηθεί εύκολα.
σε πρώτη φάση ξέρουμε πως Ο εγκλεισμός και τα lockdown έφεραν μοναξιά, θυμό και στρες
Κατ’ αρχάς, οι ψυχολόγοι δεν ασχολούνται με τον απόλυτο αριθμό των κοινωνικών μας επαφών, αλλά εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την κατάστασή μας.
Μπορεί να είσαι μόνος, χωρίς να νιώθεις μοναξιά. Αντιθέτως, για πολλούς, αυτό συνιστά ευδαιμονία. Η «μοναξιά» είναι μια εντελώς διαφορετική κατάσταση, όταν το άτομο νιώθει απομονωμένο και λαχταράει μεγαλύτερη κοινωνική επαφή. Αυτή η έντονη επιθυμία, όμως, υπονομεύει τις κοινωνικές του δεξιότητες.
Oταν μοναχικοί άνθρωποι αποκτούν τη δυνατότητα κοινωνικής επαφής, η έντονη προσδοκία που νιώθουν στρεβλώνει την αντίληψή τους για τα τεκταινόμενα.
Άνθρωποι που βιώνουν την κοινωνική απομόνωση έχουν αυξημένη αίσθηση των κοινωνικών απειλών και συχνά παρερμηνεύουν τις πράξεις ή τα λόγια των άλλων, έτσι ώστε να στηρίζουν τη δική τους αρνητική εντύπωση για την κατάστασή τους ή τις κοινωνικές τους δεξιότητες.
Έχοντας χαμηλές προσδοκίες από τους άλλους και χαμηλή αυτοεκτίμηση, πρακτικά προκαλούν την κακομεταχείριση. Οι άνθρωποι που πάσχουν από μοναξιά, επίσης, έχουν περιορισμένη ικανότητα ελέγχου των σκέψεών τους, των συναισθημάτων και της συμπεριφοράς τους.
ΜΟΝΑΞΙΑ: Είδη μοναξιάς, αιτίες, συνέπειες, αντιμετώπιση
Αυτή η δεξιότητα έχει κομβική σημασία για τη συμμόρφωση με τους κοινωνικούς κανόνες, κάτι που επιβάλλει συνεχή ανάλυση και μεταβολή της συμπεριφοράς, αναλόγως των προσδοκιών του κοινωνικού κύκλου. Πρόκειται για αυτόματη διαδικασία και η δυνατότητα ελέγχου της μπορεί να διαταραχθεί χωρίς να το πάρουμε είδηση.
Έτσι η απομόνωση μπορεί να μεταβληθεί σε αυτοεκπληρούμενη προφητεία, στον «φαύλο κύκλο της μοναξιάς», που οδηγεί σε ένα τοξικό μείγμα χαμηλής αυτοεκτίμησης, εχθρότητας, στρες, απαισιοδοξίας και κοινωνικού άγχους, το οποίο καταλήγει στην περαιτέρω απομόνωση του μοναχικού.
Στη χειρότερη εκδοχή της, η μοναξιά μπορεί να προκαλέσει κατάθλιψη, της οποίας ένα σύνηθες σύμπτωμα είναι η κοινωνική απόσυρση.
Κατάθλιψη: Ένα είδος πρόωρου «ψυχικού θανάτου»
Παρότι, επί δεκαετίες, η μοναχικότητα, ως επιλογή, υμνήθηκε από θρησκευτικούς ηγέτες, φιλοσόφους και καλλιτέχνες, πλήθος επιστημονικών ερευνών δείχνει ότι ακόμη και η οικειοθελής απόσυρση από την κοινωνία έχει σοβαρές συνέπειες.
Όλοι έχουμε ανάγκη από «κοινωνική εξάσκηση», γιατί έτσι νιώθουμε ότι έχουμε αξία. Επίσης, συμβάλλει στη σωστή ερμηνεία των προθέσεων των γύρω μας, γεγονός που μας βοηθά να έχουμε πιο θετικές κοινωνικές εμπειρίες.
Η κοινωνική «αδεξιότητα»
Ο ψυχολόγος και κοινωνικός επιστήμων Τάι Τασίρο, συγγραφέας του «Awkward: The Science of Why We’re Socially Awkward and Why That’s Awesome» (Αμηχανία: H επιστήμη του γιατί είμαστε κοινωνικώς αδέξιοι και γιατί αυτό είναι θαυμάσιο), υποστηρίζει ότι, μεσούσης της πανδημίας, ίσως όλοι να γινόμαστε περισσότερο κοινωνικά «αδέξιοι».
«Ακόμη και μικρές παρεκκλίσεις από το κοινωνικώς αναμενόμενο μπορούν να προκαλέσουν μεγάλη ντροπή. Αυτό δείχνει πόσο καλά ρυθμισμένος είναι ο ανθρώπινος εγκέφαλος να συλλαμβάνει τις κοινωνικές προσδοκίες και να αξιολογεί εάν τις ικανοποίησε», εξηγεί ο Τασίρο.
«Τα παιδιά και οι έφηβοι έχουν απόλυτη ανάγκη από κοινωνικές συναναστροφές.
Πρέπει να διδαχθούν από την πληθώρα κοινωνικών ενδείξεων και τις προσδοκίες που υπάρχουν στην πραγματική ζωή. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για όσους έχουν προδιάθεση στην κοινωνική αδεξιότητα», εξηγεί ο ψυχολόγος.
Πειράματα σε ζώα για τις συνέπειες της ακραίας απομόνωσης έδειξαν ότι η κοινωνική εμπειρία διαδραματίζει κομβικό ρόλο στην ανάπτυξη του εγκεφάλου. Ποντίκια που μεγάλωσαν απομονωμένα ανέπτυξαν μικρότερο εγκέφαλο και η συμπεριφορά τους θεωρήθηκε πρότυπο για τη μελέτη της σχιζοφρένειας.
Όταν οι ερευνητές μελέτησαν τη συμπεριφορά χιμπατζήδων που είχαν απομονωθεί, στην αρχή ή στο τέλος της ζωής τους διαπίστωσαν ότι όσοι ήταν μόνοι από νεαρή ηλικία αντιδρούσαν εντονότερα σε κάθε παραβίαση του προσωπικού τους χώρου, δεν περιποιούνταν τα άλλα μέλη της ομάδας, επιδείκνυαν λιγότερη πρωτοβουλία και δημιουργούσαν ολιγομελείς ομάδες.
Στα παιδιά υπάρχει σαφής σχέση της κοινωνικής τους εξάσκησης και των κοινωνικών δεξιοτήτων. Απομονωμένα παιδιά είχαν μεγαλύτερη τάση ερμηνείας κοινωνικών καταστάσεων, κατά τρόπους που υπονόμευαν την αυτοπεποίθησή τους. Ασφαλώς δεν υπάρχει ιδανικότερος χώρος από το σχολείο για την ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων των παιδιών.
Αν και οι σοβαρές επιπτώσεις της κοινωνικής απομόνωσης έχουν καταγραφεί πλήρως, η ευχάριστη είδηση είναι ότι υπάρχουν και θετικές συνέπειες.
Ο Τασίρο πιστεύει ότι κάποιου βαθμού κοινωνική αδεξιότητα δεν είναι απευκταία και υπογραμμίζει ότι έχει ακούσει από τους συντρόφους ντροπαλών ατόμων ή πασχόντων από κοινωνικό άγχος ότι είναι θαυμάσιοι σύντροφοι, επειδή σκέφτονται περισσότερο τους λόγους που προκαλούν συγκεκριμένα αισθήματα στους γύρω τους και αναζητούν τον βέλτιστο τρόπο συμπεριφοράς υπό κάθε συνθήκη. «Αυτά τα χαρακτηριστικά τούς καθιστούν ιδιαίτερα αγαπητούς», επισημαίνει.
Το άγχος που συνάδει με όλη αυτήν την κατάσταση κυριολεκτικά συρρικνώνει τον εγκέφαλο
Δείτε ακόμη: Η μαζική καραντίνα ως αντιμετώπιση της πανδημίας
Κοροναϊός: Η καραντίνα μπορεί να καταβάλλει ψυχικά και τους πιο δυνατούς
Πηγή: www.kathimerini.gr
«Homo Pandemicus»~Πώς επηρεάζει τον εγκέφαλό μας
