Φαινόμενα Placebo-Nocebo: Η θεραπευτική δύναμη της πίστης
Το φαινόμενο «πλασέμπο» είναι μια πρακτική που αποδεικνύει ότι τα αισιόδοξα πιστεύω προάγουν τη σωματική υγεία.
Σήμερα, δεν αναρωτιόμαστε πλέον αν τα πλασέμπο επιδρούν, αλλά για το πως επιδρούν. Ανάλογα με τον τρόπο που χορηγούνται, η αποτελεσματικότητα των θεραπειών πλασέμπο είναι δυνατό να κυμανθεί από 0 έως 100 τοις εκατό.
Ο πόνος είναι η πιο επιδεκτική κατάσταση για τα πλασέμπο.
Αυτό σημαίνει ότι ο έλεγχος του πόνου είναι στενά συνδεδεμένος με τους ίδιους νευρικούς μηχανισμούς που ελέγχουν την αυτο-επίγνωση και τη μνήμη. Λογικά, οι προσδοκίες, η εξαρτημένη μάθηση, τα συναισθήματα και οι επιθυμίες παίζουν κι αυτές τον δικό τους ρόλο στην ερμηνεία των αναλγητικών επιδράσεων ενός πλασέμπο. Ο Χέρμπερτ Μπένσον από το Χάρβαρντ αποκαλεί αυτό το φαινόμενο «ανακτημένη ακμή» (remembered wellness).
Ο χρόνιος πόνος πυροδοτείται από το μυαλό
Ένα άλλο πολύ ενδιαφέρον εύρημα είναι ότι τα πλασέμπο έχουν διαφορετικές διαβαθμίσεις αποτελεσματικότητας ανά πολιτισμό και ανά χώρα. Αυτό φανερώνει ότι ο ενθουσιασμός και η πίστη του θεραπευτή στη θεραπεία που εφαρμόζει επηρεάζει σημαντικά την έκβαση για την υγεία του ασθενή. Κι αυτό μας παρέχει την πιο ξεκάθαρη εξήγηση του γιατί ο κος Ράιτ μπόρεσε να καταπολεμήσει τον καρκίνο του, τουλάχιστον για λίγους μήνες 1.
Ομοίως, τα αρνητικά πιστεύω μπορούν να προκαλέσουν επιδείνωση της υγείας του ασθενή.
Το φαινόμενο αυτό είναι γνωστό ως φαινόμενο «Nocebo-νοσέμπο», και μπορεί να πυροδοτηθεί από απατηλές προσδοκίες, αρνητική εξαρτημένη μάθηση (π.χ. την πεποίθηση ότι κακό μπορεί να συμβεί), την αρνητική σκέψη και τις σκέψεις που πηγάζουν από το αίσθημα αγωνίας.
Ο κος Ράιτ επηρεάστηκε πολύ όταν άκουσε τις ανακοινώσεις της Αμερικανικής Ιατρικής Ομοσπονδίας ότι το φάρμακο που έπαιρνε ήταν άχρηστο. Μέσα σε λίγες μέρες, οι όγκοι του επέστρεψαν και τελικά πέθανε.
Placebo-Nocebo: Θεραπεία και Ασθένεια είναι στο Μυαλό μας
Σε ασθένειες που προκαλούν κατάθλιψη και αγωνία, το φαινόμενο του πλασέμπο ενδέχεται να αποδειχθεί αποτελεσματικό σε ποσοστό 25-35 τοις εκατό. Σύμφωνα με τις στατιστικές που δημοσιεύουν οι ίδιες οι φαρμακοβιομηχανίες, τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα έχουν αποτελεσματικότητα 35-45 τοις εκατό.
Αυτό μαρτυρά πως
η αισιοδοξία ενός ασθενή ότι θα γίνει καλά ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για την υποχώρηση των συμπτωμάτων της κατάθλιψης. Από την άλλη, το γεγονός ότι σχεδόν τα δύο τρίτα των ανθρώπων με κατάθλιψη δεν παρουσιάζουν βελτίωση, μπορεί να σχετίζεται με βαθιά ριζωμένες απαισιόδοξες πεποιθήσεις.
Έρευνα αποκαλύπτει ότι οι πεποιθήσεις μας επηρεάζουν υγεία και DNA
Από φυσιολογική άποψη, τα αρνητικά πιστεύω συνδέονται πιθανότατα με μια περίπλοκη παλέτα εγκεφαλικών λειτουργιών, γι’ αυτό και ένα φάρμακο που επηρεάζει μόνο μία λειτουργία του εγκεφάλου δεν έχει πιθανότητες να θεραπεύσει την κατάθλιψη.
Σύμφωνα με τον Ντέιβιντ Μόρις του Πανεπιστημίου της Βιρτζίνια, τα πλασέμπο
«βάζουν την πίστη και το νόημα στο επίκεντρο της θεραπευτικής προσπάθειας». Και «η πίστη στην αποτελεσματικότητα ενός φαρμάκου ή μιας θεραπείας είναι απαραίτητη για τη λειτουργία του φαινομένου του πλασέμπο. Αντίθετα, η δυσπιστία την υπονομεύει ενεργά».
Σε μια μελέτη, ασθματικοί εκτέθηκαν σε υδρατμούς, αλλά αφέθηκαν να πιστεύουν ότι εισπνέουν ερεθιστικές ουσίες και αλλεργιογόνα. Σχεδόν οι μισοί από αυτούς έπαθαν αλλεργική κρίση. Όταν, όμως, τους χορηγήθηκε το ίδιο αλμυρό διάλυμα και τους είπαν ότι επρόκειτο για θεραπευτική αγωγή, τα συμπτώματά τους υποχώρησαν.
Με άλλα λόγια, τα θετικά πιστεύω έχουν τη δύναμη να θεραπεύουν, ενώ τα αρνητικά έχουν τη δύναμη να τραυματίζουν.
Αυτός ο ισχυρισμός βρίσκει εφαρμογή και στα πνευματικά πιστεύω. Μπορούμε ακόμη και να προβλέψουμε ότι εκείνοι που γεννιούνται απαισιόδοξοι έχουν λιγότερες πιθανότητες να επιβιώσουν και να κληροδοτήσουν τα γονίδιά τους σε άλλους.
Η δύναμη των πλασέμπο εξηγεί τους ιατρικούς ισχυρισμούς που διατυπώνει εδώ και χρόνια η εναλλακτική ιατρική και η ψυχοθεραπεία, διότι τα εκάστοτε υψηλά ποσοστά αποτελεσματικότητας τους, μπορούν να αποδοθούν στην αισιοδοξία του ασθενή και του γιατρού του.
Αυτό ισχύει και για την παραδοσιακή δυτική ιατρική, διότι έχει παρατηρηθεί ότι οι ασθενείς έχουν περισσότερες πιθανότητες να βγουν νικητές από μια ιατρική ή χειρουργική επέμβαση όταν έχουν εμπιστοσύνη στον γιατρό τους και τον εαυτό τους.
Συμβιώνοντας με τα πιστεύω μας
Οι μελέτες που αφορούν τα πλασέμπο, την προσευχή και τις συνειδησιακές καταστάσεις έχουν φέρει στο φως μια σημαντική διάσταση του ανθρώπινου πνεύματος, η οποία συχνά αγνοείται από την επιστήμη:
ο εγκέφαλός μας δεν χρειάζεται ακράδαντες αποδείξεις για τίποτα.
Αντιθέτως, αναζητά λύσεις στα προβλήματά του με πολλούς διαφορετικούς και δημιουργικούς τρόπους. Κι αυτό δεν θα πρέπει να το ξεχνάμε όταν εξετάζουμε τα πιο ενδόμυχα πιστεύω μας:
τα πιστεύω μας δεν πρέπει αναγκαστικά να είναι ορθά. Πρέπει απλώς να μας βοηθάνε να επιβιώσουμε. Μπορούν, όμως, να κάνουν και πολύ περισσότερα, όπως να μας παρέχουν μια αίσθηση ελπίδας και αισιοδοξίας για τον εαυτό μας και τον κόσμο.
Το να γίνεις πιο πιστός είναι ένα δύσκολο εγχείρημα, διότι η επανατοποθέτηση των δικτύων του εγκεφάλου απαιτεί υπομονή και χρόνο. Αν, όμως, το καταφέρουμε -έστω και σε μικρό βαθμό- , τότε θα είμαστε σε θέση να αναγνωρίζουμε τα όριά μας, αλλά και τα δυνατά μας σημεία.
Γι’ αυτό και τρέφω βαθύ σεβασμό για τους ανθρώπους που βρίσκουν το θάρρος να αψηφήσουν τα πιστεύω τους. Διότι, αυτοί είναι οι άνθρωποι που έχουν εμπλουτίσει τον κόσμο μας με τη δημιουργικότητά τους και με την προθυμία τους να εξελιχθούν.
1 Η ιστορία του κ. Ράιτ και του Δρ Κλόπφερ
Κανείς δεν περίμενε ότι ο κύριος Ράιτ θα έβγαζε τη νύχτα. Στο σώμα του υπήρχαν διάσπαρτα όγκοι· το συκώτι και η σπλήνα του είχαν διογκωθεί. Τα πνευμόνια του είχαν γεμίσει υγρό και χρειαζόταν μάσκα οξυγόνου για να αναπνέει.
Όταν, όμως, ο κύριος Ράιτ άκουσε ότι ο γιατρός του ερευνούσε ένα νέο φάρμακο για τον καρκίνο, το Κρεμπιοζέν -για το οποίο τα μέσα ενημέρωσης διέδιδαν ότι θα έκανε θαύματα-, τον παρακάλεσε να του το δώσει. Παρόλο που αυτό παραβίαζε το πρωτόκολλο, ο Δρ Κλόπφερ ικανοποίησε το αίτημα του κυρίου Ράιτ και του έκανε μια ένεση με το φάρμακο.
Έπειτα ο γιατρός πήγε σπίτι του για το σαββατοκύριακο, χωρίς να πιστεύει ότι θα ξαναέβλεπε ποτέ τον ασθενή του. Ωστόσο, όταν επέστρεψε στο νοσοκομείο τη Δευτέρα το πρωί, ανακάλυψε ότι οι όγκοι του κυρίου Ράιτ είχαν συρρικνωθεί στο μισό, κάτι που ούτε η ακτινοβολία δεν θα μπορούσε να είχε καταφέρει.
«Θεέ και Κύριε!» σκέφτηκε ο Δρ Κλόπφερ. «Λες να βρήκαμε τελικά τη χρυσή φόρμουλα – τη θεραπεία για τον καρκίνο;».
Δυστυχώς, η εξέταση των υπολοίπων ασθενών δεν έδειξε καμία αλλαγή.
Μόνο ο κύριος Ράιτ παρουσίαζε βελτίωση. Ήταν άραγε μια περίπτωση αυθόρμητης ύφεσης ή ήταν αποτέλεσμα της λειτουργίας κάποιου άγνωστου μηχανισμού; Ο γιατρός συνέχισε να κάνει ενέσεις στον ανακάμπτων ασθενή του, και μετά από 10 μέρες, στην ουσία όλα τα σημάδια της ασθένειας είχαν εξαφανιστεί. Ο Ράιτ επέστρεψε στο σπίτι του απολύτως υγιής.
Δύο μήνες αργότερα, η διοίκηση του Οργανισμού Τροφίμων και Φαρμάκων ανέφερε ότι τα πειράματα με το Κρεμπιοζέν είχαν αποδειχθεί αναποτελεσματικά. Όταν ο κύριος Ράιτ άκουσε αυτές τις αναφορές, αμέσως ξανακοίλησε. Οι όγκοι του επέστρεψαν και εισήχθη πάλι στο νοσοκομείο.
Ο Δρ Κλόπφερ είχε πειστεί πλέον ότι αυτό που είχε θεραπεύσει αρχικά τον ασθενή ήταν η πίστη του στη αποτελεσματικότητα του φαρμάκου. Για να επαληθεύσει τη θεωρία του, ο γιατρός αποφάσισε να πει ψέματα και να μιλήσει στον κύριο Ράιτ για «ένα νέο, σούπερ εξελιγμένο και διπλά αποτελεσματικό προϊόν», το οποίο εγγυόταν καλύτερα αποτελέσματα.
Ο κύριος Ράιτ δέχτηκε να δοκιμάσει αυτή «τη νέα» εκδοχή του φαρμάκου που πίστευε ότι είχε θεραπεύσει αρχικά τους όγκους του. Στην πραγματικότητα, όμως, ο κύριος Κλόπφερ τού έκανε ενέσεις με φυσιολογικό ορό.
Γι’ άλλη μια φορά, η ανάκαμψή του ήταν θεαματική.
Οι όγκοι του εξαφανίστηκαν και επέστρεψε στην καθημερινότητά του. Μέχρι που οι εφημερίδες δημοσίευσαν μια ανακοίνωση της Αμερικανικής Ιατρικής Εταιρείας με τίτλο «Η πειραματική εφαρμογή του Κρεμπιοζέν σε εθνικό επίπεδο αποδεικνύει την αναποτελεσματικότητά του ως φαρμάκου για τον καρκίνο».
Όταν το διάβασε αυτό, ο κύριος Ράιτ αρρώστησε ξανά και επέστρεψε στο νοσοκομείο, όπου πέθανε δύο μέρες αργότερα. Σε μια αναφορά του που δημοσιεύτηκε στο Journal of Projective Techniques (Περιοδικό Προβολικών Τεχνικών), ο Δρ Κλόπφερ κατέληγε στο συμπέρασμα ότι όταν ο κύριος Ράιτ έχασε την πίστη και την αισιοδοξία του, έχασε ταυτόχρονα και την μάχη με την ασθένεια.
(B. Klopfer, 1957. “Psychological variables in human cancer”. Journal of Projective Techniques21.)
Κάθε χρόνο αναφέρονται χιλιάδες περιπτώσεις θεαματικής ανάκαμψης ασθενών.
Και παρόλο που τέτοια “θαύματα» αποδίδονται συχνά στη δύναμη της πίστης και της πεποίθησης, η πλειοψηφία των επιστημόνων αντιμετωπίζει με σκεπτικισμό αυτούς τους ισχυρισμούς.
Στα ιατρικά χρονικά, η αυθόρμητη ύφεση -τουλάχιστον όσον αφορά τον καρκίνο- είναι εξαιρετικά σπάνια. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, πρόκειται για 1 στις 60.000-100.000 περιπτώσεις, αν και σε μια συνολική εκτίμηση του θέματος υποστηρίζει ότι ίσως 1 στους 3.000 ασθενείς βιώνει μια αυθόρμητη ύφεση. Επιπλέον, η πλειοψηφία των ογκολόγων πιστεύει ότι αυτό που επενεργεί είναι κάποιος άγνωστος βιολογικός μηχανισμός και όχι κάποιο “θαύμα».
Όσο για τις σύγχρονες υποθέσεις, αυτές τάσσονται υπέρ της ύπαρξης αλλοιώσεων στις κυτταρικές, ανοσοποιητικές, ορμονολογικές και γενετικές λειτουργίες οι οποίες επηρεάζουν τους ψυχικούς μηχανισμούς.
Παρ’ όλ’ αυτά, η περίπτωση του κυρίου Ράιτ είναι μοναδική
-και μία από τις ελάχιστες που καταγράφηκαν στο πλαίσιο κάποιου πανεπιστημιακού ερευνητικού προγράμματος. Η ύφεση του καρκίνου του αποδόθηκε στην επίδραση του μυαλού του στις βιολογικές λειτουργίες του σώματός του- με άλλα λόγια, στη βιολογία της πίστης.
Στο πέρασμα των χρόνων έχουν διεξαχθεί εκατοντάδες ψυχοσωματικά πειράματα -στα οποία συμπεριλαμβάνονται μελέτες με πλασέμπο και έρευνες για τη δύναμη του διαλογισμού και της προσευχής-, αλλά είναι ελάχιστοι οι επιστήμονες που έχουν προσπαθήσει να εξηγήσουν την πολύ σημαντική βιολογία της πίστης.
κι όμως εν τέλει Η ζωή σου είναι πιστό αντίγραφο των σκέψεων που κάνεις
Έχουμε στη διάθεσή μας τόμους ολόκληρους με περιεκτικές στατιστικές για τα είδη των πεποιθήσεών μας, αλλά η γνώση μας για το πως «λειτουργούν» αυτές οι πεποιθήσεις βρίσκεται ακόμα σε εμβρυϊκό στάδιο. Γι’ αυτό και τα περισσότερα από τα σχετικά συμπεράσματα εξακολουθούν να είναι αντιφατικά.
Μπορείτε να δείτε ακόμη: Το μυστήριο της αυτοθεραπείας μεγαλώνει: Φαινόμενο Placebo
Υπάρχει ανθρώπινος μηχανισμός αυτοθεραπείας;
Αποδείξεις ότι μπορείς να αυτοθεραπευτείς με την δύναμη της φαντασίας
Το μυαλό επιστημονικά αποδεδειγμένα μπορεί να θεραπεύσει το σώμα
The Healing Code: Ξεκλειδώστε την αιτία όλων των ασθενειών
Από το βιβλίο “Γιατί Πιστεύουμε”, Άντριου Νιούμπεργκ και Μ.Ρ. Γουόλντμαν, εκδόσεις ΑΒΓΟ και ο αγγλικός τίτλος: “Why We Believe What We Believe: Uncovering Our Biological Need for Meaning, Spirituality, and Truth”Andrew Newberg, MD: καθηγητής ραδιολογίας και ψυχιατρικής, και καθηγητής θρησκευτικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβανίας. Διευθυντής στο Κέντρο Πνευματικότητας και Νου.
Mark Robert Waldman: Επιστημονικός συνεργάτης του Κέντρου Πνευματικότητας και Νου στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβανίας. Είναι θεραπευτής.
psycheandlife2.wordpress.com
Φαινόμενα Placebo-Nocebo: Η θεραπευτική δύναμη της πίστης
