CPK-Κινάση κρεατίνης: Για ποιά νοσήματα προειδοποιεί η αύξησή της
της Κλεοπάτρας Ζουμπουρλή, μοριακής βιολόγου, medlabnews.gr iatrikanea
Η CPΚ είναι ένζυμο, η υψηλότερη δραστηριότητα της οποίας παρατηρείται στην καρδιά, στους σκελετικούς μυς και στον εγκέφαλο, και σε μικρότερο βαθμό στον πλακούντα, τη μήτρα, τον γαστρεντερικό σωλήνα και το ουροποιητικό σύστημα.
Το ένζυμο συντελεί στην παροχή ενέργειας στο κύτταρο. Η φωσφορική κρεατίνη αποτελεί ενεργειακή εφεδρεία ή αποθήκη ενέργειας για τους μυς αφού μπορεί γρήγορα να χρησιμοποιηθεί για την αναγέννηση του ΑΤΡ.
Γνωρίστε το ενεργειακό μας… νόμισμα: Τριφωσφορική Αδενοσίνη-ΑΤΡ
Η CPΚ συντίθεται από δυο υπομονάδες, την CK–M και την CK-Β, που οδηγεί στη δημιουργία της διαλυτής μορφής. Από αυτές τις υπομονάδες σχηματίζονται τρία διμερή ισοένζυμα:
- η CK-MΒ που σχετίζεται με το μυοκαρδιακό,
- η CK-MΜ που σχετίζεται με το μυοσκελετικό, και
- η CK–ΒΒ που αποτελεί ισοένζυμο του εγκεφάλου.
Η CK-MΒ σχετίζεται (αν όχι απολύτως ειδικά) με την καρδιά και η υψηλότερη τιμή της συγκέντρωσής της βρίσκεται στο μυοκάρδιο. Όμως μαζί με την τιμή της ολικής CK και άλλους δείκτες όπως οι καρδιακές τροπονίνες αποτελεί έναν βασικό βιοχημικό δείκτη για το οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου.
Πρέπει να σημειωθεί επίσης ότι τα επίπεδα της CK αυξάνονται κατά την διάρκεια και μετά από σκληρή άσκηση και φθάνουν στην υψηλότερη τιμή τους από 1 έως 4 μέρες μετά (την άσκηση), και επιστρέφουν στα κανονικά επίπεδα 3-8 μέρες μετά.
Τέλος, εργασίες αναφέρουν ότι αύξηση της CPK και της αλδολάσης του ορού παρατηρείται και μετά από έλλειψη ύπνου.
Η συγκέντρωση της CPK στον ορό εξαρτάται από το φύλο, τη φυλή, την ηλικία, τη μυϊκή μάζα και τη φυσική δραστηριότητα.
Γενικά με βάση τη φυλή και το φύλο μπορούμε να διακρίνουμε
α) ομάδα υψηλής CPK που αποτελείται από άνδρες της μαύρης φυλής,
β) ομάδα μέσης CPK που αποτελείται από γυναίκες της μαύρης φυλής και άνδρες της λευκής φυλής και
γ) ομάδα χαμηλής CPK που αποτελείται από γυναίκες της λευκής φυλής.
Οι τιμές της CPK διπλασιάζονται από χαμηλή στη μέση και από τη μέση στην υψηλή ομάδα
Αποτελεί δείκτη βλάβης του μυοκαρδίου και των σκελετικών μυών και σε μικρότερο βαθμό του εγκεφαλικού ιστού ή άλλων οργάνων. Οι σκελετικοί μυς περιέχουν κυρίως τη μορφή CK3 ή ΜΜ, ο καρδιακός CK 3 και CK2 ή ΜΒ και ο εγκεφαλικός ιστός, ο γαστρεντερικός ιστός και το ουροποιογεννητικό σύστημα ΒΒ ή CK1.
Στο έμφραγμα, η αύξηση αρχίζει μετά την προσβολή και αυξάνεται εντός 24ώρου από το επεισόδιο: Η CPK, χρησιμοποιείται για τη διάγνωση και την παρακολούθηση του επεισοδίου.
Σε ορισμένα νοσήματα των μυών και σε καρκινώματα η CPK χρησιμοποιείται κυρίως για την παρακολούθησή τους.
Μήπως είσαι στην ομάδα υψηλού κινδύνου για έμφραγμα;
Ενδείξεις
- Σε ασθενείς που μπορεί να υπέστησαν καρδιακό έμφραγμα η εξέταση της CK συνήθως παραγγέλλεται όταν φθάνουν στο νοσοκομείο και επαναλαμβάνεται ανά 4-6 ώρες, συνολικά τρεις φορές. Εάν υπάρχει μυαλγία ή αδυναμία, ο ιατρός σας μπορεί να παραγγείλει CK για να διαπιστώσει και αν άλλοι μύες έχουν βλάβη.
- Παθήσεις του μυοκαρδίου, παρακολούθηση της πορείας του εμφράγματος του μυοκαρδίου και έλεγχος της θρομβολυτικής θεραπείας
- Παθήσεις των σκελετικών μυών
Κύρια νοσήματα που παρατηρείται αύξηση της CPK
Αυξάνεται σε:
- Τραυματισμός η στρες σε καρδιά, εγκέφαλο και μυς (rhabdomyolysis)
- Καρδιακό επεισόδιο (χρησιμοποιείται ως καρδιακός δείκτης, όπως η τροπονίνη)
- Πόνος στο στήθος
- Νεφρική ανεπάρκεια
- Μυοσίτιδα
- Δερματομυοσίτης
- Πολυμυοσίτης
- Ραβδομυοσίτιδα (Σύνδρομο Crush)
- Μυϊκή δυστροφία
- Συστηματικό ερυθηματώδη λύκο
- Reye’s syndrome
- Υπερβολική άσκηση
- Κοκαΐνη
- Υποθερμία – Υπερθερμία
- Υποθυρεοειδισμός (↓TSH ↓T4 FT4 ) και Υπερθυρεοειδισμός
- Obstructive apnea syndrome
- Χολόστασης (Cholestasis)
- Χρήση στατίνης (μειώνει χοληστερίνη)
- McLeod syndrome (γενετική ανωμαλία)
- Ηλεκτρικά εγκαύματα και τραυματισμούς
- Νεοπλασία (προστάτη και μαστού)
- Οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου
- Περαιτέρω παθήσεις του καρδιακού μυός, π.χ. Μυοκαρδίτιδα
- Παθήσεις των σκελετικών μυών
– Αύξηση του ενζύμου παρατηρείται και σε λήψη ορισμένων φαρμάκων (π.χ. σαλικυλικά)
– Η λήψη μεγάλων ποσοτήτων αλκοόλ αυξάνει ελαφρά την CK.
– Μόνιμη αύξηση στην CPK προκαλείται μετά από συχνή προπόνηση ή αγώνα ειδικά σε ασκήσεις που περιλαμβάνουν βάρη ή αντιστάσεις. Οι αθλητές που παρουσιάζουν αυξημένη CPK θα είναι καλό να απέχουν από άσκηση για 7 ως 10 ημέρες εάν πρόκειται να επαναλάβουν τη μέτρηση της CPK.
Μειώνεται σε:
- Αλκοολική ηπατίτιδα
- Ρευματοειδή αρθρίτιδα
- Κατά τα πρώτα στάδια της κύησης τα επίπεδα της CK είναι μειωμένα.
Τα ευρήματα από τη σωστή παθολογική ιατρική εξέταση του ασθενούς έχουν κομβικό ρόλο στην εξατομικευμένη αξιολόγηση και θεραπεία.
Φυσιολογικές τιμές:
Στους άνδρες ανώτερο όριο προτείνεται τα 80 U/L και στις γυναίκες τα 70 U/L, αλλά αξιολογούμε την παράμετρο όταν η CPK περάσει τα 180 IU/mL.
Αύξηση της CPK (ως και δεκαπλάσια την φυσιολογικής τιμής) παρατηρείται στα νεογέννητα, ενώ τα αγόρια έχουν ελαφρά ψηλότερη τιμή από τους ενήλικες και οι ενήλικες ψηλότερη από άτομα της τρίτης ηλικίας.
Διαβάστε ακόμη: Εξετάσεις αίματος: Πως να τις αποκωδικοποιήσετε
Διάγνωση: Αρκούν οι κλασικές εξετάσεις αίματος;
Βιβλιογραφία
1. Ιατρική Βιοχημεία. 1991. Αρσένη Α., Δεληγιάννη Β., Ζουλλιέν Ζ. Ιατρικές Εκδόσεις Ζητα
2. Katirji B. and M. Al-Jaberi. 2001. Creatine kinase revisited. J Clin. Neuromusc. Dis. 2(3) 158-163
3. Τουράκη Μαρία. 1990. Μελέτη του παράδοξου του ασβεστίου σε απομονωμένη καρδιά αμφιβίων. Διδακτορική διατριβή , Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Παράρτημα αριθ. 21, σελ. 274.
4. Havas E., Komulainen J. and V. Vihko. 1997. Exercise induced increase in serum creatine kinase is modified by subsequent bed rest. Int. J. Sports Med. 18(8) 578-582.
5. Kirwan JP. Costill DL, Flynn MG, Mitchel JB, Fink WJ, Neufer PD and Houmard JA. 1988.
Med Sci. Sports Exerc. 20 (3) 255-259.
6. Paschoal VC and Amancio OM. 2004. Nutritional status of Brazilian elite swimmers. Int. J.
Sport Nutr. Exerc. Metab. 14(1) 81-94
7. Symanski J.D., McMurray R.G., Silverman L.M., Smith B.W. and Siegel A.J. 1983. Serum
creatine kinase and CK-MB isoenzyme responses to acute and prolonged swimming in trained
athletes. Clin. Chim. Acta 129 181-187
8. Ehlers G.G., Th. E. Ball and L. Liston. 2002. Creatine kinase levels are elevated during 2-aday practices in collegiate football players. J. Athletic Training 37(2) 151-156
9. Wolf PL, Lott JA, Nitti GJ and Bookstein R. 1987. Changes in serum enzymes, lactate and haptoglobin following acute physical stress in international-class athletes. Clin. Biochem 20, 73-77
