Πότε και πως καθιερώθηκε ο στολισμός δέντρου κατά τις εορτές
Ήταν τα Χριστούγεννα του μακρινού 1833 όταν οι κάτοικοι της τότε πρωτεύουσας του ελληνικού κράτους αντίκρισαν για πρώτη φορά το στολισμένο χριστουγεννιάτικο δέντρο.
Οι κάτοικοι του Ναυπλίου έκαναν ουρές για να θαυμάσουν το εντυπωσιακό ξενόφερτο έθιμο που κοσμούσε τα ανάκτορα. Ωστόσο, από την ημέρα εκείνη πέρασε πολύς καιρός μέχρι να καθιερωθεί σε κάθε ελληνικό σπίτι, παρόλο που στην ουσία δεν αποτελούσε βαυαρικό έθιμο.
Από τις μαρτυρίες που υπάρχουν σε χειρόγραφα κείμενα προκύπτει ότι ο στολισμός του δέντρου ως εορταστικό σύμβολο χάνεται στα βάθη των αιώνων.
Από την αρχαιότητα Πότε και πως καθιερώθηκε ο στολισμός δέντρου κατά τις εορτές
Σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές η παράδοση να στολίζονται δέντρα ή κομμάτια δέντρων υπήρχε σε όλες τις θρησκείες από την αρχαιότητα.
Η λατρεία και ο στολισμός του δέντρου έρχεται από την αρχαιότητα, στη λατρεία της Κυβέλης αλλά και σε μύριες άλλες αναφορές που έχουμε από τα ιστορικά κείμενα γι αυτόν το στολισμό. Το 1650 υπάρχει μια αναφορά για Χριστουγεννιάτικο δέντρο που στήθηκε στο Στρασβούργο και ήταν στολισμένο με τριαντάφυλλα από χρωματιστά χαρτάκια, γλυκίσματα και ζαχαρένια ανθρωπάκια.
Στη χριστιανική θρησκεία τον 4ο αιώνα καθιερώθηκε η 25η Δεκεμβρίου ως ημέρα εορτασμού της Γέννησης του Ιησού και τον 8ο αιώνα στολίστηκε το πρώτο χριστουγεννιάτικο δέντρο που ήταν έλατο.
Μάλιστα η επιλογή του έλατου έγινε από τον υιό Βονιφάντιο, για να σβήσει την ιερότητα που απέδιδε ο κόσμος μέχρι τη στιγμή εκείνη στη δρυ. Έτσι το έλατο έγινε σύμβολο χριστιανικό και ειδικότερα των Χριστουγέννων.
Θα πρέπει να επισημάνουμε πως αρχικά, οι Χριστιανοί δεν γιόρταζαν τη γέννηση του Ιησού.
Από τις υπάρχουσες πηγές φαίνεται ότι η γέννησή του, μάλλον έγινε στη διάρκεια του Φθινοπώρου και όχι τον Χειμώνα. Γύρω στον δεύτερο αιώνα έγινε προσπάθεια να οριστεί η πιθανή ημερομηνία γέννησης.
Τα πρώτα χρόνια, τα Χριστούγεννα γιορτάζονταν μαζί με τα Θεοφάνια, δηλαδή στις 6 Ιανουαρίου. Από τον 4ο αιώνα, όμως, η γέννηση του Ιησού διαχωρίστηκε από τα Θεοφάνια και καθιερώθηκε να εορτάζεται στις 25 Δεκεμβρίου. Ο λόγος της αλλαγής ημερομηνίας ήταν για να «χτυπηθεί» η μέρα λατρείας του Ανίκητου Ηλίου, που ήταν σημαντική για τους ειδωλολάτρες.
Βρίσκουμε μία μαρτυρία κάπου στην Ρωμαϊκή εποχή το 336 μ.Χ. όπου κάθε 25 Δεκέμβρη γιορτάζονταν τα Σατουρνάλια αφιερωμένα στον Κρόνο καθώς και τα γενέθλια του Μίθρα, τα οποία τιμούσαν κυρίως οι Ρωμαίοι στρατιώτες.
Πολλοί ιστορικοί θεωρούν ότι μάλλον υπολογίστηκε λάθος και η γέννηση του Ιησού, η οποία φέρεται να έγινε τέσσερα χρόνια νωρίτερα. Αυτό το αποδέχονται και θεολόγοι, καθώς γνωρίζουν ότι η ακριβής ημερομηνία γέννησης είναι ήσσονος σημασίας για τη θρησκεία.
Για πρώτη φορά, τα Χριστούγεννα εορτάστηκαν στις 25 Δεκεμβρίου, το 354 μ.Χ.
Ο εορτασμός εμφανίζεται στο εορτολόγιο της Ρώμης και αργότερα καθιερώθηκε στην Αντιόχεια και στην Κωνσταντινούπολη. Σύμφωνα με τους ερευνητές αποτελεί τον πρόδρομο της γιορτής των Χριστουγέννων, που με διάφορες προσθήκες και παραλλαγές θέλησαν να προσδώσουν στην γιορτή χριστιανικό περιεχόμενο, ώστε να απομακρυνθεί και να ξεχαστεί στα βάθη των αιώνων η παγανιστική της προέλευση.
Άλλωστε, η 25η Δεκεμβρίου καθιερώθηκε ως ημερομηνία γέννησης του Ιησού τον 4ο αι. μ.Χ. και ταυτόχρονα σηματοδοτούσε την αλλαγή του χρόνου. Στα Σατουρνάλια, οι Ρωμαίοι στόλιζαν διαφόρων ειδών δέντρα με κεριά και άλλα στολίδια (πιθανότητα καρύδια, φαγώσιμα κλπ).
Το 750 μ.Χ. αποτέλεσε ορόσημο.
Ο Άγιος Βονιφάτιος αντικατέστησε την παγανιστική λατρεία της βελανιδιάς με το έλατο, το οποίο έγινε και το δέντρο των Χριστουγέννων. Για τον στολισμό των δέντρων χρειάστηκε, όμως, να περάσουν σχεδόν πέντε αιώνες. Το πρώτο στολισμένο δέντρο εμφανίστηκε το 1539 και στα κλαδιά του είχε είδη ρουχισμού και άλλα χρήσιμα είδη για τους φτωχούς.
Σύμφωνα με αναφορές, ο πρώτος που στόλισε δέντρο ήταν ο Μαρτίνος Λούθηρος. Αργότερα, ο στολισμός του Χριστουγεννιάτικου δέντρου επεκτάθηκε από τη Γερμανία στην Πολωνία και στη Βρετανία. Το 1816 καταγράφηκε το πρώτο στόλισμα δέντρου στη Βιέννη.
Λίγα χρόνια αργότερα, το 1833, μέσω του Όθωνα και των Βαυαρών, στολίστηκε δέντρο και στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στο Ναύπλιο. Οι κάτοικοι σχημάτιζαν τεράστιες ουρές για να θαυμάσουν το νέο έθιμο. Το παράδειγμα του Όθωνα ακολούθησαν οι αυλικοί του και σταδιακά τους μιμήθηκαν οι μεγαλοαστοί και ο υπόλοιπος κόσμος.
Έτσι, μπήκε σε όλα τα σαλόνια, φτωχά ή πλούσια. Άλλωστε, από έλατα στην Ελλάδα άλλο τίποτα. Κάτι που, κατά την άποψη των χριστιανών, έδινε την ιδέα της αναγέννησης του κόσμου μέσω του χριστιανισμού, που ήθελε να προσδώσει νέα διάσταση στα πράγματα, ξεπερνώντας τις αρχαίες θρησκείες…
Τα είδη ελάτου στην Ελλάδα και οι ιδιότητές τους
Ανατολίτικη η προέλευσή του;
Όπως αναφέρει το dogma.gr, ο καθηγητής την Χριστιανικής Αρχαιολογίας Κώστας Καλογύρης, υποστήριξε ότι το έθιμο του δέντρου δεν έχει γερμανική προέλευση αλλά ανατολίτικη. Την άποψη του στηρίζει σε ένα συριακό κείμενο που υπάρχει σε χειρόγραφο στο Βρετανικό Μουσείο.
Το κείμενο αναφέρεται σε ένα ναό που έχτισε το 1512 ο Αναστάσιος ο Α’ στα βόρεια της Συρίας και στον οποίο υπήρχαν δύο μεγάλα ορειχάλκινα δέντρα.
Στη Βόρεια Ευρώπη οι Βίκινγκς χρησιμοποιούσαν το δέντρο στις τελετές τους ως σύμβολο αναγέννησης, που σηματοδοτούσε το τέλος του Χειμώνα και τον ερχομό της Άνοιξης και της αναγέννησης της μητέρας Φύσης. Στην αρχαία Αγγλία, όπως και στην Γαλλία, οι γνωστοί μας Δρυίδες στόλιζαν με φρούτα και κεριά βελανιδιές προς τιμήν των θεών τους.
Οι μαγευτικές παραδόσεις των λαών όμως δεν τελειώνουν εδώ.
Μια άλλη ιστορία θέλει τον περίφημο Μαρτίνο Λούθηρο να είναι ο εισηγητής του Χριστουγεννιάτικου δέντρου. Σύμφωνα με τον θρύλο, ο Λούθηρος κάνοντας βόλτα σε ένα δάσος ένα χειμωνιάτικο βράδυ με ξαστεριά μαγεύτηκε από το παιχνίδι των δέντρων με τα αστέρια, τα οποία φαίνονταν λες και ήταν κολλημένα σαν στολίδια πάνω στα φύλλα.
Ο ιδρυτής του Προτεσταντισμού έκοψε ένα μικρό δεντράκι και φέρνοντάς το σπίτι του αντικατέστησε τα αστέρια με κεριά.
Οι Γερμανοί φαίνεται ότι ήταν οι πρώτοι οι οποίοι έβαλαν το Χριστουγεννιάτικο δέντρο σπίτι τους. Το διακοσμούσαν με καρύδια, μπισκότα και κάθε είδους φαγώσιμα και κεριά, θέλοντας να συμβολίσουν τα θεία δώρα που έκαναν οι Μάγοι στο νεογέννητο Ιησού.
Η σύγχρονη εποχή
Το 1830 Γερμανοί μετανάστες εισήγαγαν το Χριστουγεννιάτικο δέντρο στην Αμερική και στις αποικίες που κατοίκησαν. Την πρώτη μαρτυρία δημοσίας εμφάνισης δέντρου την έχουμε στην Πενσυλβάνια των Η.Π.Α. όπου υπήρχαν βεβαίως και πολλοί Γερμανοί μετανάστες.
Οι άλλες εθνότητες στην Αμερικανική επικράτεια δεν δεχόντουσαν το δέντρο ως σύμβολο Χριστουγέννων, καθώς το θεωρούσαν παγανιστικό έθιμο. Αυτό θα γίνει μετά το 1840 όπου η Αμερικάνικη κοινότητα θα αρχίσει να δέχεται το δέντρο ως σύμβολο της γιορτής, με στολίδια ως επί το πλείστον φρούτα, μπισκότα, καρύδια, ζαχαρωτά και άλλα φαγώσιμα.
Η εφεύρεση του ηλεκτρισμού θα προσδώσει στο δέντρο την μεγαλοπρέπεια που του αρμόζει με τα λαμπιόνια να το φωτίζουν θεαματικά.
Το 1882, το πρώτο ηλεκτρικά φωτισμένο Χριστουγεννιάτικο δέντρο του κόσμου στολίστηκε στην πόλη της Νέας Υόρκης, στην κατοικία του Έντουαρτ Τζόνσον, ενός συναδέλφου του εφευρέτη Τόμας Έντισον. Τα πολύχρωμα φωτάκια, όπως και τα πλαστικά στολίδια, αργούσαν ακόμα…
Μπορείτε να δείτε ακόμη: Ειρεσιώνη και Χριστουγεννιάτικο δέντρο ~ Ένα αρχαίο Ελληνικό έθιμο;
Η ιστορία πίσω από τα παραδοσιακά γλυκά των εορτών
Γιορτινή μελαγχολία και τι μπορούμε να κάνουμε
Ελληνικά εορταστικά έθιμα: Το Χειμερινό Ηλιοστάσιο και οι Φωτιές της Φλώρινας
Τα πρωτοχρονιάτικα κάλαντα και η παράξενη ιστορία τους
Στομαχικά προβλήματα λόγω εορτών; Πώς να τα αντιμετωπίσετε
Πηγές: Πότε και πως καθιερώθηκε ο στολισμός δέντρου κατά τις εορτές
