Μέσα μαζικής δικτύωσης-κινητά τηλέφωνα-υπολογιστές~Η ντοπαμίνη και η παγίδα της ευκολίας
Γράφει ο Ηλίας Αντωνόπουλος
Γιατί πολλοί προτιμούν το κινητό τηλέφωνο, το Facebook ή το Instagram από το να κουράζονται στον κήπο ή να μαθαίνουν;
Έχετε παρατηρήσει σίγουρα τις χιλιάδες του κόσμου που όλη την ημέρα είναι με ένα κινητό τηλέφωνο στο χέρι. Γράφουν μηνύματα, ανεβάζουν φωτογραφίες, αναμένουν απαντήσεις.
Και είναι πολύ ευχαριστημένοι από αυτή τη διαδικασία. Τόσο ευχαριστημένοι, που είναι πλέον εξαρτημένοι.
Ούτε κουβέντα για άλλη δραστηριότητα
Πες τους να ασχοληθούν με τον κήπο, να καλλιεργήσουν, να διαβάσουν, να μάθουν κάτι νέο (οτιδήποτε π.χ. μία ξένη γλώσσα, μία γλώσσα προγραμματισμού, να διαβάσουν ένα βιβλίο, να δουν μία ταινία, κλπ), να μαγειρέψουν, να συμμαζέψουν.
Τα πολύτιμα “κρυμμένα μυστικά” σε χώμα, ουρανό, κόπο και ιδρώτα
Οτιδήποτε πέρα από το κινητό τους. Με κάτι που απαιτεί προσπάθεια.
Τόλμησε να τους πεις ότι είναι εξαρτημένοι από κάτι αόρατο
Θα σε κοιτάξουν σαν εχθρό τους! Θα σου πουν ότι δεν ξέρεις τι λες. Θα σου πουν ότι δεν είναι εξαρτημένοι όπως εσύ τους βλέπεις.
Οι παράγοντες εξάρτησης από τα κοινωνικά δίκτυα
Κι όμως όλη αυτή η συμπεριφορά, έχει μία εξήγηση βασισμένη στην οργανική χημεία.
Είναι ένα μόριο που ονομάζεται ντοπαμίνη. Ένα μόριο που παράγει ο εγκέφαλος όταν χαίρεται. Είναι η ανταμοιβή!
Πείραμα σε ποντίκια
Επιστήμονες έκαναν ένα πείραμα σε ποντίκια.
Κάθε φορά που έκανα κάτι που τους ζητούσαν (π.χ. να γυρίσουν έναν μοχλό), τους έδιναν μεγάλη δόση ντοπαμίνης.
Τα ποντίκια εθίστηκαν τόσο πολύ στην ντοπαμίνη, που το μόνο που έκαναν, ήταν να γυρίζουν το μοχλό για να πάρουν την επόμενη δόση ντοπαμίνης. Μέχρις που εξαντλήθηκαν τόσο πολύ που κατέρρευσαν.
Τι έγινε όταν στέρησαν τη ντοπαμίνη;
Όταν στέρησαν τη ντοπαμίνη από τα ποντίκια, αυτά έχασαν όποιο ενδιαφέρον για τη ζωή.
Δεν αναζητούσαν τροφή, ούτε νερό. Δεν είχαν ενδιαφέρον να το κάνουν, γιατί ήξεραν ότι δεν υπάρχει ανταμοιβή (ντοπαμίνη).
Θα πέθαιναν, αν δεν τα τάιζαν και τα πότιζαν οι επιστήμονες.
Επιλέγουμε την εύκολη λύση
Ο ανθρώπινος εγκέφαλος επιζητεί να αισθάνεται καλά. Την επιβράβευση. Αυτή του τη δίνει το μόριο που λέγεται ντοπαμίνη.
Έχει δύο τρόπους να την αποκτήσει:
- Ο Εύκολος (κινητό τηλέφωνο, social media)
- Ο Δύσκολος (κήπος, εργασία, μάθηση, διάβασμα, άσκηση)
Και βέβαια επιλέγει τον εύκολο τρόπο, που συν της άλλης, του παρέχει χωρίς κόπο μεγάλες ποσότητες ντοπαμίνης.
Μεγάλες ποσότητες ντοπαμίνης που τον οδηγούν γρήγορα στον εθισμό!
Και αυτό είναι η παγίδα. Η καταστροφή αν δεν ξεφύγεις.
Ο ίδιος μηχανισμός αφορά το κάπνισμα, την κατανάλωση αλκοόλ, τα τυχερά παιχνίδια (καζίνο), τα video παιχνίδια, την πορνογραφία.
Είναι εύκολοι μηχανισμοί που δίνουν ικανοποίηση, χωρίς κόπο.
Η απεξάρτηση δεν είναι εύκολη
Απαιτεί πρώτα από όλα αποδοχή και αναγνώριση της κατάστασης (δύσκολο) και επιθυμία να αλλάξουμε (ακόμη πιο δύσκολο).
1. Πλούσιο γεύμα κάθε μέρα Φαντάσου να μπορείς να τρως κάθε μέρα ένα έτοιμο, πλούσιο γευστικό γεύμα που σε κάνει να αισθάνεσαι καλά. Πως να σε πείσει κάποιος εύκολα να το σταματήσεις και να το αντικαταστήσεις με ωφέλιμα ανάλατα λαχανικά και φρούτα.
2. Ναυαγός Αν όμως ήσουν ναυαγός σε ένα νησί, νηστικός σαν τρελός, τότε τα ανάλατα φρούτα και λαχανικά θα ήταν ένα θεόσταλτο φαγητό.
Το μυστικό της αλλαγής
Από το τελευταία παράδειγμα, καταλαβαίνουμε ότι το μυστικό για την αλλαγή είναι η στέρηση.
Αν έχεις εύκολα όποτε θέλεις, ένα πλούσιο γεύμα που ανεβάζει αφύσικα τα επίπεδα της ντομπαμίνης με τεχνικό τρόπο στα ύψη, ποτέ δεν θα βρεις τη χαρά στα λαχανικά και τα φρούτα.
Στη μάθηση, στην καλλιέργεια, στην περιποίηση του κήπου.
Δραστηριότητες που όλες απαιτούν κόπο γιατί είναι δύσκολες.
Αν όμως σταματήσεις τις εύκολες δραστηριότητες (κινητά, social media, τζόγο, τσιγάρο, αλκοόλ, video παιχνίδια, πορνογραφία, κα) που παρέχουν άκοπα και χωρίς κέρδος, μεγάλες ποσότητες ντοπαμίνης στον εγκέφαλο.
Αν τις αντικαταστήσεις με άλλες δραστηριότητες που απαιτούν κόπο και προσπάθεια, αλλά δίνουν κέρδος, όπως η καλλιέργειες, η περιποίηση του κήπου, το διάβασμα, η μάθηση, η δημιουργία, τότε ο εγκέφαλος θα προσαρμοστεί στα νέα επίπεδα ντοπαμίνης και θα αποκτά χαρά από αυτές.
Είναι εύκολη η αλλαγή;
Όχι δεν είναι!!!
Αξίζει όμως η προσπάθεια. Ακόμη και αν είναι πρώτη, δεύτερη, τρίτη, τέταρτη…
Σημασία έχει να αναγνωρίσετε (αναγνωρίσουμε) το μηχανισμό που επιλέγουμε τα εύκολα και όχι τα δύσκολα ως πηγές χαράς και ντοπαμίνης.
Ισχύει για όλους μας: Όσα παιδιά μεγάλωσαν με στερήσεις έμαθαν να εκτιμούν
Αφορμή
Αφορμή για αυτό το άρθρο ήταν αυτό το video που είδα τυχαία.
Βοήθησε να κατανοήσω έναν μηχανισμό συμπεριφοράς που έβλεπα κάθε μέρα στο κοντινό μου περιβάλλον.
Τη δυσκολία να πείσω κάποιους ή κάποιες να κάνουν κάτι διαφορετικό από το να ασχολούνται όλη μέρα με τα social media μέσω του κινητού τους τηλεφώνου.
Είναι η ισορροπία που ζητάει και είναι απαραίτητη για τον οργανισμό μας και όχι η κατάχρηση: Σωστή ποσότητα ντοπαμίνης σημαίνει ισορροπημένη προσωπικότητα που είναι το ζητούμενο
Διαβάστε ακόμη: Ψυχίατρος του ΑΠΘ εξηγεί πως επηρεάζουν τα like και εν γένει τα κοινωνικά δίκτυα τον εγκέφαλο
«Ψηφιακό ναρκωτικό»: Πώς οι οθόνες εθίζουν και μεταμορφώνουν τα παιδιά σε ψυχωτικά
Παιδί και Διαδίκτυο: Εθισμός, πρόληψη και τρόποι αντιμετώπισης
The Social Dilemma και “δωρεάν” κοινωνικά δίκτυα: «Εάν δεν πληρώνετε για το προϊόν, είστε το προϊόν»
Κινητό: Το μεγαλύτερο όπλο καταστολής της νέας γενιάς
Πηγή: www.kalliergo.gr
