Κρίταμο-Crithmum maritimum: Μία διαχρονική αξία στη μεσογειακή διατροφή
Πολυετές παχύφυτο που φυτρώνει σε βραχώδεις ακτές της Μεσογείου και του Ευρωπαϊκού Ατλαντικού. Στην Ελλάδα φυτρώνει σε παραθαλάσσια και αμμουδερά μέρη, σε πετρώδεις και βραχώδεις παραθαλάσσιες περιοχές, στα κοιλώματα των θαλασσινών απότομων βράχων και στις διαβρωμένες πέτρες της ακτής,
Το κρίταμο, ένα πολυετές φυτό των παραθαλάσσιων βράχων αφθονεί σε ολόκληρη τη Μεσόγειο, ενώ απαντάται ακόμα και στη Βρετανία. Εκεί μάλιστα ήταν κάποτε περιζήτητο και τόσο ακριβό που πολλοί δεν δίσταζαν να ριψοκινδυνεύουν τη ζωή τους για να το μαζέψουν από τα απόκρημνα βράχια. Στην σαιξπηρική τραγωδία «Βασιλιάς Ληρ» διαβάζουμε χαρακτηριστικά: «στη μέση του γκρεμού κρέμεται ένας που μαζεύει κρίταμα. Τι φρικτή δουλειά!».
Στην Ελλάδα τρώμε το κρίταμο τουρσί ως σπουδαίο μεζέ που έχει τη δύναμη, τη συνοδεία τσίπουρου βεβαίως, να γιατρεύει τη νοσταλγία, για τη θάλασσα και τις διακοπές, που μας βασανίζει χειμωνιάτικα. Το συναντάμε επίσης να νοστιμίζει όσπρια, σε κάποια νησιά το ρίχνουν στην κακαβιά. Αρκετοί το απολαμβάνουν μαζί με θρούμπες ελιές της Θάσου, αλλά και με βραστές πατάτες.
Ιστορικά στοιχεία
Οι σπόροι του φυτού έχουν μεγάλη ομοιότητα με το κριθάρι, γι’ αυτό οι αρχαίοι Έλληνες το ονόμαζαν «κρίθμον». Γνωστό και ως σαλάτα ή σέλινο της θάλασσας.
Ο Διοσκουρίδης το περιγράφει χαρακτηριστικά ως «θαμνώδες βοτάνιον, που απλώνεται σε πλάτος και έχει ύψος ενός πήχυ. Φυτρώνει σε παραθαλάσσιους τόπους και έχει πολύ στιλπνά υπόλευκα φύλλα, σαν της γλιστρίδας, πιο πλατιά και πιο επιμήκη με αλμυρή γεύση…» Από τα χρόνια του Ιπποκράτη χρησιμοποιείται ως διουρητικό, εμμηναγωγό και αποτοξινωτικό.
Ο Πλίνιος είχε σε μεγάλη εκτίμηση το κρίταμο επειδή περιέχει αιθέρια έλαια, μεταλλικά άλατα, ιώδιο και βιταμίνες.
Το κρίταμο, ο Θησέας, ο Μαραθώνας και η Εκάλη.
Στην πεδιάδα του Μαραθώνα ζούσε κάποτε ένας άγριος ταύρος που συνεχώς προξενούσε μεγάλες καταστροφές.
Κανείς όμως δεν τολμούσε να τον αντιμετωπίσει και γι’ αυτό οι κάτοικοι της περιοχής ζήτησαν από τον Θησέα να τους βοηθήσει. Στο δρόμο του όμως κατά ‘κει ξέσπασε θύελλα και ο ήρωας ζήτησε καταφύγιο στην καλύβα μιας φιλόξενης γριούλας που ονομαζόταν Εκάλη.
Εκείνη τον τάισε ψωμί, ελιές και κρίταμο και του πρόσφερε μια γωνιά να κοιμηθεί. Η δυναμωτική τροφή βοήθησε, απ’ ότι φαίνεται, τον Θησέα να πιάσει τον ταύρο και επιστρέφοντας στην Αθήνα πέρασε από το καλυβάκι για να την ευχαριστήσει. Η Εκάλη είχε όμως πεθάνει. Για να την τιμήσει ο Θησέας ίδρυσε ένα δήμο με το όνομα της, ο οποίος σε ενεστώτα χρόνο μετατράπηκε σε περιοχή εκτοπισμού των προνομιούχων Αθηναίων.
Οι αρχαίοι Έλληνες έτρωγαν ωμά, βραστά, αλλά και παστωμένα τα φυλλαράκια του κρίταμου. Έβραζαν επίσης τα φύλλα, τον καρπό και τη ρίζα του σε κρασί για να παρασκευάζουν φάρμακα ενάντια στη δυσουρία και τον ίκτερο.
Οι Ρωμαίοι, πάλι, πίστευαν ότι η τακτική κατανάλωσή του τονώνει τον οργανισμό και ωφελεί τη επιδερμίδα, ενώ τον χρησιμοποιούσαν, με μοιραία φοβούμαι αποτελέσματα, και ως αντίδοτο στα δαγκώματα των ιοβόλων φιδιών.
Δείτε και Τα φαρμακευτικά κρασιά των αρχαίων Ελλήνων
Σήμερα είμαστε βέβαιοι πως το κρίταμο διαθέτει χωνευτικές και διουρητικές ιδιότητες, ενώ υπάρχουν και έρευνες που υποστηρίζουν ότι δύναται να προσφέρει χρήσιμες υπηρεσίες στην παχυσαρκία.
Διατροφική αξία
Το φυτό περιέχει αιθέριο έλαιο, μεταλλικά άλατα, ιώδιο και βιταμίνες, τα οποία και θεωρούνται συστατικά ορεκτικά, καθαρτικά του αίματος και τονωτικά.
Οι καρποί του φυτού περιέχουν περισσότερο αιθέριο έλαιο (0,8%) από τα φύλλα (0,15-0,3%).
Το αιθέριο έλαιο των καρπών περιέχει ντιλαπιόλη 60%, α-πινένη 18% και τα-τερπινίνη 17%, ενώ στα φύλλα περιέχει ντιλαπιόλη 8-40%, α-πινένη 12% και γ-τερπινίνη 48%.
Τα φύλλα είναι πλούσια σε βιταμίνη C και περιέχουν υδατάνθρακες (σακχαρόζη, γλυκόζη), οργανικά οξέα (μηλικό οξύ, κινικό οξύ), φαινολική ένωση (χλωρογενικό οξύ, το οποίο έχει αντιοξειδωτική δράση).
Συγκομιδή
Καλό είναι η συγκομιδή των βλαστών να γίνεται πριν την άνθηση (ανθίζει από τον Ιούνιο μέχρι τα μέσα Αυγούστου). Σύμφωνα με το Διοσκουρίδη το κρίταμο «λαχανεύεται εφθόν τε και ωμόν εσθιόμενον και ταριχεύεται εν άλμη».
Να θυμάστε, λοιπόν, ότι τα φυλλαράκια του είναι στην καλύτερη εποχή λίγο πριν το φυτό ανθίσει, όταν έχουν ζωηρό πράσινο χρώμα και πιο έντονη παρά ποτέ μυρωδιά, κάτι ανάμεσα σε μάραθο και δεντρολίβανο. Κάποιοι την βρίσκουν ενοχλητική γιατί «θειαφίζει», δεν υπάρχει πάντως λόγος για δυσφορία, με το ζεμάτισμα χάνεται εντελώς.
Χρησιμοποιούμε και τους σπόρους του φυτού. Οι σπόροι του φυτού ωριμάζουν από τον Αύγουστο μέχρι τον Οκτώβριο.
Φαρμακευτική αξία και χρήσεις
Χρησιμοποιείται ως ορεκτικό, διουρητικό, χωνευτικό, αντιμικροβιακό, καθαριστικό του αίματος και θεωρείται ευεργετικό για το συκώτι. Το βρίσκουμε με τη μορφή εγχύματος, χυμού, βάμματος, αιθέριου ελαίου, σιροπιού, φαρμακευτικού οίνου. Εχει ήπιες αντιοξειδωτικές ιδιότητες. Το εκχύλισμα και το αιθέριο έλαιο βρίσκουν πολλές εφαρμογές στην κοσμητολογία.
Εχει μεγάλη περιεκτικότητα σε βιταμίνη C και δρα ως άφυσο κατά του μετεωρισμού.
Δραστηριοποιεί τη λειτουργία των νεφρών.
Λίγες σταγόνες από το αιθέριο έλαιο του φυτού στη σαλάτα βοηθούν στη χώνεψη. Σε μορφή εκχυλίσματος έχει βακτηριοκτόνο και αντιπυτιριδική δράση.
Άλλες Χρήσεις
Σήμερα χρησιμοποιείται και στη βιομηχανία των καλλυντικών ως βασικό συστατικό για την δημιουργία κρεμών προσώπου, μιας και η δράση του κατά του οξειδωτικού στρες συμβάλλει στην διατήρηση της νεανικής επιδερμίδας.
- Ιδανικό σε μορφή γέλης για μασάζ στο πρόσωπο και το λαιμό, ως καθαριστικό και αναζοωγονητικό του δέρματος.
- Σε μορφή κρέμας είναι εξαιρετικό για την περιοχή των ματιών. Βοηθά στη μείωση των λεπτών ρυτίδων και των σκοτεινών κύκλων γύρω από τα μάτια.
- Σε μορφή αιθέριου ελαίου λειαίνει και προστατεύει το δέρμα.
Αλάτι από κρίταμα
Το μόνο που έχετε να κάνετε είναι να μαζέψετε κρίταμα να τα αφήσετε σε σκιερό και καλά αεριζόμενο χώρο να χάσουν τελείως την υγρασία τους και μετά να τα αλέσετε στο μπλέντερ. Την ελαφρώς καφετιά σκόνη που θα μείνει μπορείτε να την διατηρήσετε σε ένα βαζάκι και να την χρησιμοποιείτε ως αρωματικό αλάτι σε σαλάτες και φαγητά.
Για περισσότερα Βάλτε το κρίταμο στο τραπέζι σας! Φτιάξτε φυσικό αλάτι.
Και ένα μεζεδάκι για τους μερακλήδες
Τέλη Μαΐου και αρχές Ιουνίου μαζεύουμε τα κρίταμα, τα μικρά βλαστάρια και τα σαρκώδη φύλλα με την ελαφρά λεμονάτη μυρωδιά.
Τα καθαρίζουμε από τα ξερά φύλλα και τα πλένουμε. Σε μια κατσαρόλα βάζουμε νερό και όταν αυτό αρχίσει να βράζει ρίχνουμε τα χοντρά βλαστάρια του κρίταμου που χρειάζονται σχεδόν μία ώρα για να μαλακώσουν και προς το τέλος τους λεπτούς βλαστούς που θέλουν μόλις 5 λεπτά (Προσοχή, απλώς να μαλακώσουν, γιατί αν παραβράσουν λιώνουν).
Στη συνέχεια τα βγάζουμε, τα σουρώνουμε και αφού κρυώσουν, τα βάζουμε σε μία λεκάνη με ξίδι να ποτίσει για μια μέρα. Τέλος, τα βάζουμε σε βάζα με λάδι και μια κουταλιά της σούπας αλάτι και αποθηκεύουμε στο ψυγείο στη συντήρηση. Οι πιο… τολμηροί, μπορούν να προσθέσουν και σκόρδο, μαζί με το λάδι.
Ο τέλειος μεζές για τσίπουρο και το υπέροχο συμπλήρωμα της σαλάτα σας.
Διαβάστε ακόμη: Κρίταμο: Εξαιρετικό τονωτικό, διουρητικό, καθαριστικό λεμφικού και αίματος, ευεργετικό για το συκώτι
Κρίταμο: Ιδιότητες και οφέλη~Πως γίνεται τουρσί και σαλάτα
Τα πάντα για τον Κρίταμο~Ιδιότητες, χρήσεις, καλλιέργεια, μεταποίηση, αγορά
