Γκαβάφα ή Γκουάβα, το εξωτικό φρούτο της… Λέρου
Είναι ν’ απορείς πώς κατάφερε ο πλάστης του κόσμου να κλείσει τόσα αρώματα σ’ ένα φρούτο το Φθινοπώρου. Μυρωδιά δυνατή, ντελικάτη, κάτι σαν μήλο ανακατεμένο με φρούτο του πάθους, κάτι σαν σπιτικό τριαντάφυλλο του παλιού καιρού. Γεύση γλυκιά κι υπόξινη μαζί, πρωτόγνωρη. Γκαβάφα ή Γκουάβα, το εξωτικό φρούτο της… Λέρου
Πώς κλείστηκαν τόσ’ αρώματα σ’ ένα φρούτο του Φθινοπώρου;
Ο λόγος για το γκουάβα. Την Καβάφα, όπως έλεγαν κάποτε το εξωτικό φρούτο οι Έλληνες της Αιγύπτου. Μοιάζει κάπως στην όψη με ώριμο λεμόνι, ίσως και με αχλάδι, μα στη γεύση και στο άρωμα δεν μοιάζει με κανένα!
Είναι τόσο αρωματικό που μερικοί δεν αντέχουν τη μυρωδιά του,
Μας ήρθε από μέρη μακρινά μα ευδοκιμεί κι εδώ, στο ιλαρό φως της Μεσογείου, στη Λέρο, στην Κρήτη, ακόμη και σε τόπους στεριανούς, στην Αττική και την Πελοπόννησο. Έτσι γιατί και τα φυτά ταξιδεύουν, περνούν από τόπο σε τόπο, προσαρμόζονται σε καινούργια περιβάλλοντα, κάνουν καινούργιους φίλους, γράφουν καινούργιες σελίδες στην ιστορία της τροφής. Δηλαδή, στην ιστορία του κόσμου…
Στην Ελλάδα ήρθε για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1920. Κι ο πρώτος τόπος που το γνώρισε ήταν η Λέρος. Το έφεραν μετανάστες που δούλευαν στην Αίγυπτο. Κι οι γυναίκες του νησιού το προσάρμοσαν αμέσως στην ελληνική γαστρονομική παράδοση. Έκαμαν γλυκά, μαρμελάδες, όπως συνήθιζαν να κάνουν με όλα τα φρούτα. Όσοι τις δοκίμασαν έχουν να λένε. Μοσχομυρίζουν!
Καμαρώνω κάθε φθινόπωρο το μικρό δέντρο που θάλλει ολοχρονίς μα στις αρχές τους Σεπτέμβρη γίνεται ακόμη πιο όμορφο· ανάμεσα στα φύλλα του φανερώνονται κάτι κάτασπρα διακριτικά λουλουδάκια που δεν κρατάνε για πολύ. Λίγες ημέρες μετά δένουν, γίνονται μικροί καρποί και στα μισά του Οκτώβρη γεμίζει ο τόπος αρώματα.
Τα πρώτα φρούτα της χρονιάς έχουν κιόλας ωριμάσει!
Περνούν οι μέρες, οι βδομάδες, οι μήνες. Το μικρό δεντράκι (το ύψος του δεν ξεπερνά τα τρία μέτρα) συνεχίζει να καρπίζει. Ακόμη και τον Γενάρη, πολλές φορές και τον Φλεβάρη, μπορεί να δει κανείς καβάφες ώριμες στα κλαδιά του.
Δε ξέρω γιατί οι καβάφες που δοκίμασα μέχρι σήμερα στην Κρήτη μου φάνηκαν ιδιαίτερες. Ίσως πήραν κάτι από την ιδιαιτερότητα του τόπου. Από τη ζωηράδα και την έντασή του. Ίσως κι από το μικροκλίμα, κι από την αύρα της θάλασσας.
Το καλοδέχτηκα τούτο το δεντράκι σαν ταξιδιώτη από τόπους εξωτικούς, το καλωσόρισα, το πότισα και το κανάκεψα για να μεγαλώσει. Όπως καλωσόρισαν οι παππουδολαλάδες μου τη ντομάτα και την πατάτα, όπως κανάκεψαν κάποιοι άλλοι μακρινοί παππούδες τη βερικοκκιά, τη ροδακινιά, τη μηλιά – ο κατάλογος των φυτών που μεταναστεύουν δεν έχει τέλος.
Συλλογούμαι πως κάπως έτσι καλοδέχτηκαν και κάποιοι άλλοι λαοί την ελιά, το δέντρο της Αθηνάς, που φαίνεται πως πρωτοφύτρωσε στο ελληνικό αρχιπέλαγος, πρωτοκαλλιεργήθηκε συστηματικά στην Κρήτη της μινωικής εποχής κι από δω άρχισε το μεγάλο ταξίδι της. Μια γειτονιά είναι ο κόσμος, ένα ολάνθιστο αστέρι μέσα στο χάος του στερεώματος είναι η Γη μας, ένας πράσινος κήπος – εικόνα κι ομοίωση της βιβλικής παραδείσου.
Η Καβάφα, λοιπόν. Το γκουάβα των ιθαγενών της Αμερικής.
Το φθινοπωρινό φρούτο μου. Που ωριμάζει λίγο πριν από το πορτοκάλι και το μανταρίνι. Και τρώγεται ωμό. Σε πολλές χώρες, βέβαια, προτιμούν τον αρωματικό χυμό του αλλά εγώ το θέλω στην αρχέγονη μορφή του.
Άλλο να πίνεις ένα ποτήρι χυμό κι άλλο να νοιώθεις τη φρεσκάδα στον στόμα σου. Να γεύεσαι τη χυμώδη σάρκα, να ξεχειλίζουν τ’ αρώματα. Και να μένει στο τέλος μια ξωτική γλυκόξινη επίγευση που χαράσσεται στη μνήμη και δεν ξεχνιέται.
ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ ΚΙ ΑΝΤΙΟΞΕΙΔΩΤΙΚΑ
Αν μελετήσει κανείς σελίδες με ιατρικές πληροφορίες θα εκπλαγεί πιο πολύ: Το γκουάβα είναι μια από τις πιο σημαντικές πηγές βιταμίνης C. Ένα μέτριο φρούτο (διαστάσεων όπως ένα μεσαίο αχλάδι) περιέχει 3-5 φορές περισσότερη από ένα πορτοκάλι.
Πλούσια πηγή κι άλλων βιταμινών (Α και Ε), πλούσια πηγή αντιοξειδωτικών ουσιών και φυτικών ινών, αποτελεί θείο δώρο για τους κατοίκους των περιοχών στις οποίες ευδοκιμεί. Κι όπως συμβαίνει με όλα σχεδόν τα φρούτα, πρέπει να τρώγεται με τη φλούδα, που κι αυτή είναι εξαιρετικά νόστιμη. Ευχάριστα υπόξινη, μυρωδάτη, λίγο πιο σκληρή από τη σάρκα.
Εξωτική η γκουάβα, λοιπόν, μα καλοδεχούμενη σ’ ένα τόπο που ξέρει να καλοδέχεται το ξένο και, με τον καιρό, να το κάνει ντόπιο κι αυτό…
ΚΕΙΜΕΝΟ: ΝΙΚΟΣ ΨΙΛΑΚΗΣ
Η Γκουάβα είναι ένα αειθαλές δέντρο. Τα φρούτα της είναι σφαιρικά ή σε σχήμα αχλαδιού και συνήθως έχουν πράσινο χρώμα εξωτερικά, όταν ωριμάζουν γίνονται κίτρινα με ροζ ή άσπρη ή κίτρινη σάρκα ανάλογα με την
ποικιλία. Τα ώριμα φρούτα έχουν πλούσια γλυκόξινη γεύση. Κάθε καρπός περιέχει πολλούς μικροσκοπικούς, ημίσκληρους βρώσιμους σπόρους.
Το δέντρο γκουάβα έχει υποτονική ανάπτυξη και χρειάζεται τη φύτευση των δύο φυτών για διασταυρούμενη γονιμοποίηση. Το δέντρο αρχίζει να αποδίδει καρπούς μετά από περίπου δύο χρόνια της καλλιέργειας. Ο καρπός χρησιμοποιείται σε πίτες, χυμούς, γρανίτες, πουρέδες, γλυκά, μαρμελάδες, ζελέ κ.α.
Οι Ισπανοί εξερευνητές του 1500 την ανακάλυψαν σε περιοχές από το Μεξικό προς τα Νότια αλλά και στο Περού.
Επίσης μετά το 1800 αναφέρεται ή ύπαρξη καλλιέργειας της στην Φλόριντα. Έως και σήμερα καλλιεργείται εμπορικά στη Φλόριντα, όπου γίνονται εορταστικές εκδηλώσεις τις τελευταίες μέρες του Οκτωβρίου προς χάρη της.
Σύνθεση και Βιταμίνες
Με τη μοναδική του γεύση και τις ιδιότητες που προάγουν την υγεία, τα φρούτα χαρακτηρίζονται σαν υπέρ φρούτα. Τα φρέσκα και ώριμα φρούτα έχουν μεγάλη περιεκτικότητα σε βιταμίνες και ανόργανα συστατικά.
Θρεπτική αξία ανά 100 g.
- Ενέργεια 68 Kcal
- Υδατάνθρακες 14,3 g
- Πρωτεΐνη 2,55 g
- Συνολικό Λίπος 0,95 g
- Χοληστερόλη 0 mg
- Φυτικές ίνες 5,4 g
Βιταμίνες
- Το φυλλικό οξύ 49 μg
- Νιασίνη 1.084 mg
- Παντοθενικό οξύ 0.451 mg
- Πυριδοξίνη 0.110 mg
- Ριβοφλαβίνη 0.040 mg
- Θειαμίνη 0.067 mg
- Bιταμίνη Α 624 IU
- Βιταμίνη C 228 mg
- Βιταμίνη Ε 0,73 mg
- Bιταμίνη Κ 2.6 μg
Οφέλη για το άνθρωπο
Τα φρούτα είναι χαμηλής περιεκτικότητας σε θερμίδες και λίπη, αλλά περιέχουν πολλές ζωτικής σημασίας βιταμίνες, μέταλλα, αντιοξειδωτικά πολυ-φαινολικών ενώσεων και φλαβονοειδών που παίζουν καθοριστικό ρόλο στην πρόληψη του καρκίνου, αντιγήρανση, το ανοσοποιητικό κ.α.
• Είναι πολύ πλούσια πηγή διαλυτών φυτικών ινών (5,4 g ανά 100 g φρούτων, περίπου 14% του DRA), το οποίο είναι ένα καλό καθαρτικό. Η υψηλή περιεκτικότητα σε ίνες βοηθά στην προστασία του παχέος εντέρου βλεννογόνου μεμβράνης με μείωση του χρόνου έκθεσης σε τοξίνες, καρκινογόνες χημικές ουσίες.
Για περισσότερα Φυτικές ίνες: Γιατί είναι απαραίτητες σε μία υγιεινή διατροφή
• Γκουάβα φρούτα είναι μια εξαιρετική πηγή αντιοξειδωτικών βιταμινών-C. 100 g φρέσκα φρούτα παρέχει 228 mg της βιταμίνης αυτής. Ο φλοιός περιέχει εξαιρετικά υψηλότερα επίπεδα βιταμίνης C από το εσωτερικό του φρούτου.
• Επιστημονικές μελέτες έδειξαν ότι η τακτική κατανάλωση φρούτων πλούσια σε βιταμίνη C βοηθά το σώμα να αναπτύξει αντίσταση κατά των μολυσματικών παραγόντων.
Για περισσότερα Βιταμίνη C, μπορεί να σκοτώσει κάθε γνωστό ιό της ανθρωπότητας
Περαιτέρω, η βιταμίνη είναι απαραίτητη για τη σύνθεση του κολλαγόνου μέσα στο σώμα. Το κολλαγόνο είναι η κύρια δομική πρωτεΐνη στο ανθρώπινο σώμα που απαιτείται για τη διατήρηση της ακεραιότητας των αιμοφόρων αγγείων, δέρμα, όργανα, και τα οστά.
Για περισσότερα Κολλαγόνο: Γήρανση, Δέρμα, Οστά και Αρθρώσεις
• Ο καρπός είναι μια πολύ καλή πηγή βιταμίνης Α, και φλαβονοειδή όπως η βήτα-καροτίνη, λυκοπένιο, λουτεΐνη και κρυπτοξανθίνη. Οι ενώσεις είναι γνωστό ότι έχουν αντιοξειδωτικές ιδιότητες και είναι απαραίτητη για τη βέλτιστη υγεία. Επιπλέον, η βιταμίνη Α είναι επίσης απαραίτητη για τη διατήρηση υγιών βλεννογόνους και το δέρμα.
Βιταμίνη Α: Οφέλη, Πηγές, Επιπτώσεις έλλειψης και υπερβιταμίνωσης
• 100 g ροζ φρούτα γκουάβα παρέχει 5204 mg λυκοπενίου, (100 g ντομάτα περιέχει 2573 mg λυκοπενίου). Μελέτες δείχνουν ότι το λυκοπένιο σε ροζ γκουάβα αποτρέπει την καταστροφή του δέρματος από τις ακτίνες UV και προσφέρει προστασία από τον καρκίνο του προστάτη.
Λυκοπένιο: Μία ισχυρή αντιοξειδωτική ουσία με πολλά οφέλη
• Τα φρέσκα φρούτα είναι μια πολύ πλούσια πηγή καλίου. Το Κάλιο είναι ένα σημαντικό συστατικό των κυτταρικών και τα υγρά του σώματος που βοηθά τον έλεγχο του καρδιακού ρυθμού και της πίεσης του αίματος.
• Περαιτέρω, τα φρούτα είναι επίσης μια μέτρια πηγή βιταμίνες του συμπλέγματος Β όπως παντοθενικό οξύ, νιασίνη, βιταμίνη-Β6 (πυριδοξίνη), βιταμίνη Ε και Κ, καθώς και μέταλλα όπως μαγνήσιο, χαλκός, και μαγγάνιο. Ο Χαλκός απαιτείται για την παραγωγή των ερυθρών αιμοσφαιρίων.
www.mygreengaia.gr/
www.mathimatamageirikis.gr
Γκαβάφα ή Γκουάβα, το εξωτικό φρούτο της… Λέρου
