Αγιόκλημα: Ιδιότητες, οφέλη και χρήσεις
Η γλυκιά και πλούσια μυρωδιά του απλώνεται στον αέρα τα καλοκαιρινά βράδια. Τρυπώνει από τα ανοιχτά παράθυρα. Την πρώτη φορά που το μυρίζεις ανασηκώνεις την μύτη και ακολουθείς την μυρωδιά μέχρι να βρεθείς μπροστά στα ασπρόχρυσα λουλούδια του. Αγιόκλημα: Ιδιότητες, οφέλη και χρήσεις
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι lonicera spp. Το όνομα του φυτού προέρχεται από τον Adam Lonicer (βοτανολόγος της Αναγέννησης). Ανήκει στην οικογένεια των Καπριφολιϊδών.
Η οικογένεια αυτή αποτελείται από 180 περίπου είδη.
Τα 100 από αυτά φύονται στην Κίνα. Στην Ευρώπη και την βόρειο Αμερική υπάρχουν περίπου 20 είδη. Τα γνωστότερα για τις θεραπευτικές τους ιδιότητες είναι στην Ευρώπη τοL. periclymenum και στην ανατολική Ασία η Lonicera japonica. Γνωστά κύρια για καλλωπιστικούς σκοπούς είναι η L. caprifolium, το ιταλικό αγιόκλημα, η L. tartarica από τη Σιβηρία και η L. xylosteum από την Ασία και την ανατολική Ευρώπη.
Το αγιόκλημα είναι θάμνος αναρριχητικός, ξυλώδης, αειθαλής ή φυλλοβόλος (νάλογα με το είδος) και είναι γνωστός με τα ονόματα αγιόκλημα, αιγόκλημα, αγιόφυλλο, μπιρμπιλιά, ποντιτσά, αγριόκλημα κ.α. Τα φύλλα είναι μεγάλα (το μήκος τους φτάνει έως τα 10 εκατοστά), μυτερά ή ελαφρώς οβάλ, άμισχα στο πάνω μέρος των στελεχών, ενωμένα μεταξύ τους στη βάση, με χρώμα βαθύ πράσινο και αντίθετα.
Πολλά από τα είδη έχουν άνθη σε σχήμα καμπάνας.
Τα άνθη είναι κατ’ αρχάς λευκά, στη συνέχεια κιτρινόχροα ανά δύο πάντοτε με μακρύ μίσχο, που φύονται στη μασχάλη των φύλλων. Στεφάνη κιτρινωπή ή λευκοκίτρινη εσωτερικά και κοκκινωπή εξωτερικά. Οι περισσότερες ποικιλίες έχουν μία γλυκιά μυρωδιά (τις νύχτες η μυρουδιά του φυτού είναι χαρακτηριστική όπου βρίσκεται) και παράγουν ένα γλυκό εδώδιμο νέκταρ.
Οι καρποί είναι κόκκινοι, μπλε ή μαύροι και περιέχουν πολλούς σπόρους.
Στα περισσότερα είδη οι καρποί είναι ήπια δηλητηριώδεις αλλά υπάρχουν και μερικά είδη που παράγουν εδώδιμους καρπούς (όπως η Lonicera caerulea). Εκτιμούνται για τα όμορφα λουλούδια τους, με το ευωδιαστό άρωμα, και τους διακοσμητικούς καρπούς, τούς οποίους τα πουλιά βρίσκουν απολαυστικούς.
Το ξυλώδες μέρους του φυτού Lonicera tartarica (ιθαγενές της Ευρασίας) το χρησιμοποιούν για να φτιάξουν παιχνίδια για γάτες. Το ξύλο του φυτού περιέχει νεπεταλακτόνη η οποία προσελκύει έντονα τις γάτες, οι οποίες αντιδρούν έντονα στη μυρωδιά του και το ξύνουν ή το γλύφουν με ευχαρίστηση.
Ιστορικά στοιχεία:
Τα διάφορα είδη αγιοκλήματος τα χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι Έλληνες στις παραστάσεις τους.
Το ευρωπαϊκό αγιόκλημα (L. periclymenum) το χρησιμοποιούσαν ευρέως κάποτε για το άσθμα, τα προβλήματα του ουροποιητικού και στη γέννα. Το 1653 ο Νίκολας Κούλπεπερ έγραφε για το βότανο αυτό. «Δεν ξέρω καλύτερο γιατρικό για το άσθμα από αυτό»
Άσθμα και αντιμετώπιση με εναλλακτικές θεραπείες
Ο Πλίνιος το συνιστούσε με κρασί για προβλήματα της σπλήνας. Στη λογοτεχνία είχε συνδεθεί με τον έρωτα, αναμφισβήτητα λόγω του γλυκού νυχτερινού αρώματος.
Οι κοπέλες τα παλιά χρόνια έπαιρναν κρυφά στο δωμάτιο τους ένα κλαδάκι αγιόκλημα, γιατί τους το απαγόρευαν. Σύμφωνα με τις ιδέες της εποχής, το αγιόκλημα μπορούσε να πλάσει ερωτικά όνειρα.
Στη λαϊκή ιατρική χρησιμοποιούσαν το αγιόκλημα για
το άσπρισμα των δοντιών και την καταπράυνση των φλογισμένων ούλων. Για τον λόγο αυτό έκαιγαν το αγιόκλημα και έσβηναν τα κάρβουνα με νερό. Στη συνέχεια τα θρυμμάτιζαν και τρίβανε τη σκόνη σε δόντια και ούλα.
Οι κληματσίδες από το κοινό αγιόκλημα είναι λίγο τοξικές και για τον λόγο αυτό τις κρεμούσαν οι χωρικοί στις οροφές των σπιτιών τους, όπου προσελκύονταν οι μύγες και ψοφούσαν. Το χρησιμοποιούσαν δηλαδή ως εντομοκτόνο. Στην Κρήτη την καλλιεργούσαν μέσα σε πιθαρόγαστρες (γάστρες σε σχήμα πιθαριού) ή σε κουτσαχειλισμένα πιθάρια (πιθάρια που έχουν σπάσει τα χείλη).
Έλεγαν μάλιστα πως το αγιόκλημα είναι το μόνο φυτό που όταν το φάει η κατσίκα ανοίγει ξανά. Τα υπόλοιπα μηδέ της ελαίας εξαιρουμένης ξεραίνονται όπως χαρακτηριστικά έλεγαν.
Το βότανο χρησιμοποιείται εδώ και εκατοντάδες χρόνια στην κινέζικη ιατρική. Για πρώτη φορά αναφέρεται στο Tang Ben Cao το οποίο γράφτηκε το 659 μ.κ.χ. και ήταν ένα από τα πιο σημαντικά κινέζικα βότανα για την κάθαρση του σώματος από τη θερμότητα και τα δηλητήρια.
Συστατικά-χαρακτήρας:
Το βότανο είναι γλυκό και ψυχρό. Περιέχει ιριδοειδή γλυκοσίδια, οργανικά οξέα (κινινικό οξύ, καφεϊκό οξύ και τα παράγωγά τους), τριτερπενικά γλυκοσίδια, (σαπωνίνες), φλαβονοειδή, αιθέριο έλαιο (το οποίο περιέχει λιναλόλη, γερανιόλη, αρωμαντεντρένη και ευγενόλη), τανίνες και γλίσχρασμα. Στα Ευρωπαϊκά είδη του φυτού έχει βρεθεί πως περιέχουν και σαλικυλικό οξύ. Εργαστηριακές έρευνες εστιάζονται κύρια στις αντιφλεγμονώδεις δράση του φυτού. Έχει αποδειχθεί ότι δρα εναντίον των βακτηρίων και των ιών στη γρίπη.
Τα ιριδοειδή γλυκοσίδια του φυτού είναι παρόμοια με αυτά που υπάρχουν σε ρεμάνια, σκροφουλάρια και γαδρένια, βότανα που χρησιμοποιούνται για να απομακρύνουν τη θερμότητα.
Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή:
Το φυτό ανθίζει Μάιο, Ιούνιο και Ιούλιο. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται τα άνθη κλειστά και ανοιχτά και οι βλαστοί του φυτού. Στην παραδοσιακή κινεζική ιατρική χρησιμοποιούνται και τα αποξηραμένα φύλλα. Συλλέγεται το καλοκαίρι.
Το L. periclymenum δρα ως διουρητικό, σπασμολυτικό, αποχρεμπτικό, καθαρτικό και εμμηναγωγό. Από τα άνθη του αγιοκλήματος φτιαχνόταν παραδοσιακά σιρόπι που χρησιμοποιούσαν ως αποχρεμπτικό για τον βαρύ βήχα και ως ήπιο διουρητικό.
Το L. japonica δρα εναντίον βακτηρίων και ιών, είναι αντιυπερτασικό, αντιφλεγμονώδες, ήπιο διουρητικό και σπασμολυτικό. Το συγκεκριμένο είδος έχει πολύ μεγάλη παράδοση στην κινεζική ιατρική. Η δράση του ενάντια σε φλεγμονές, βακτήρια και ιούς αξιοποιείται όταν επιθυμούν να μειώσουν την θερμότητα και να αφαιρέσουν τοξίνες από τον οργανισμό.
Έχει θετική δράση σε πυρετούς, γρίπη και έλκη. Σε συνδυασμό με άλλα βότανα το χρησιμοποιούν για πονοκέφαλο, επώδυνο λαιμό, βήχα, αναφυλαξίες και δίψα.
Τα κλειστά άνθη του φυτού γνωστά στην παραδοσιακή κινεζική ιατρική ως jin yin hua χρησιμοποιούνται ευρέως για πυρετούς ιδιαίτερα όταν οφείλονται στη «ζέστη του καλοκαιριού». Καθαρίζουν τις τοξίνες ή «δηλητήρια της φωτιάς» που κατά την παραδοσιακή κινεζική θεωρία προκαλούν παθολογικές καταστάσεις όπως δοθιήνες και δυσεντερία. Για την θεραπεία ορισμένων τύπων διάρροιας οι Κινέζοι θερμαίνουν ελαφρώς τα άνθη σε στεγνό τηγάνι.
Τους βλαστούς και τα κλαδιά του φυτού τους χρησιμοποιούν για να απομακρύνουν την θερμότητα από τους ισημερινούς του βελονισμού, διεγείροντας την κυκλοφορία του κι (ενέργεια). Χρησιμοποιούνται επίσης για τη θεραπεία εμπύρετων κρυολογημάτων και της δυσεντερίας και ως δροσιστικό γιατρικό σε συνδυασμό με άλλα βότανα για την οξεία φάση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας.
Παρασκευή και δοσολογία:
Τα άνθη παρασκευάζονται ως έγχυμα σε συνδυασμό με άλλα αποχρεμπτικά βότανα, όπως η πασχαλούδα, η ινούλα ή η μουριά, για τον βήχα και το ήπιο άσθμα.
Η δοσολογία είναι 4,5 γραμμάρια ξηρού βοτάνου ή 9 γραμμάρια νωπού σε 2 φλιτζάνια βραστό νερό. Το αφήνουμε σκεπασμένο για 15-20 λεπτά. Στη συνέχεια σουρώνουμε και πίνουμε ένα ποτήρι τρεις φορές την ημέρα.
Το σιρόπι φτιαγμένο από το έγχυμα του φυτού χρησιμοποιείται για τον βήχα. Μπορεί να συνδυαστεί με άλλα αποχρεμπτικά άνθη όπως ο φλόμος ή η αλθαία.
Φτιάξε σπιτικό σιρόπι από βότανα
Τα κλειστά άνθη της L. japonica παρασκευάζονται ως αφέψημα όταν θέλουμε να τα χρησιμοποιήσουμε στα πρώτα στάδια του εμπύρετου κρυολογήματος με πονοκέφαλο, δίψα και ερεθισμένο λαιμό. Η αναλογία είναι 10-15 γραμμάρια ξηρού βοτάνου για 2,5 ποτήρια νερό.
Το βάμμα του φυτού χρησιμοποιείται για διάρροια ή τη γαστρεντερίτιδα από τροφική δηλητηρίαση.
Οι βλαστοί του φυτού παρασκευάζονται ως αφέψημα (10-15 γραμμάρια σε 2,5 ποτήρια νερό) όταν θέλουμε να τους χρησιμοποιήσουμε σε πόνους αρθρώσεων, όπως στη γρίπη. Συνδυάζονται και με δροσιστικά βότανα όταν θέλουμε να τους χρησιμοποιήσουμε για φλεγμονώδεις νόσους όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα.
Προφυλάξεις:
Δεν χρησιμοποιούμε τους καρπούς του φυτού επειδή είναι τοξικοί. Η τοξίνωση εκδηλώνεται με τη μορφή μεγάλης κούρασης και υπνηλίας. Επέρχεται επίσης διαστολή της κόρης των ματιών, με αποτέλεσμα φωτοφοβία. Ως αντίδοτο χορηγείται ενεργός άνθραξ και βλεννώδεις ουσίες μέχρι να δοθεί ιατρική βοήθεια.
Πηγή: www.herb.gr Αγιόκλημα: Ιδιότητες, οφέλη και χρήσεις
